بازار آریا - دکتر علیرضا سلطانی * انتخابات اخیر پارلمانی آرژانتین در اکتبر2025 نه تنها برای آینده این کشور، بلکه برای کل آمریکای لاتین و حتی ناظران جهانی یک رویداد مهم و آموزنده بود. پیروزی دوباره حزب «آزادی به پیش» به رهبری خاویر میلی در شرایطی رخ داد که جامعه آرژانتین در دو سال گذشته تحت فشار شدید تورمی، رکود و سیاست‌های سخت‌گیرانه اقتصادی قرار داشت. با این حال، مردم در پای صندوق‌های رای نشان دادند که به جای واکنش احساسی به مشکلات روزمره، تصمیمی مبتنی بر عقلانیت بلندمدت گرفته‌اند؛ تصمیمی که پیام آن فراتر از مرزهای آرژانتین است.
انتخابات میان‌دوره‌ای پارلمانی 26اکتبر2025 نقطه عطفی برای دولت میلی محسوب شد. حزب او (آزادی به پیش) توانست با کسب نزدیک به 41درصد آرا در انتخابات مجلس نمایندگان، موقعیت خود را به نحو چشم‌گیری تقویت کند و تعداد نمایندگانش را از 37نفر به 80نفر برساند. در سنای کشور نیز این حزب موفق به کسب دوبرابری صندلی‌ها شد.
آنچه این پیروزی را شگفت‌آور ساخته، شرایط دشوار اقتصادی است: تورم بالا، فشار هزینه عمومی، کاهش قدرت خرید و اعتراضات اجتماعی. باوجود آن، رای‌دهندگان آرژانتینی نه بر مبنای هیجان آنی، بلکه بر اساس اعتماد به جهت‌گیری اصلاحی به میلی رای دادند. این انتخاب نشان داد که مردم حاضرند در کوتاه‌مدت فشار اقتصادی را تحمل کنند؛ اگر باور کنند که دولت، طرحی منظم و اصلاحی دارد.
تحلیلگران نیز تاکید کرده‌اند که این پیروزی تا حد زیادی در صورتی ممکن بود که گزینه بازگشت به مدل‌های گذشته اقتصادی (مانند پرونیسم یا سیاست‌های رفاهی سنگین) شکست خورده‌اند و مردم به دنبال راه جدیدی برای خروج از چرخه بحران بوده‌اند.
در عین حال، بسیاری دیدند این انتخابات به منزله «رفراندوم» عملکرد دولت میلی است؛ رای‌دهندگان به او فرصت دوباره دادند تا سیاست‌های اصلاحی را ادامه دهد؛ حتی اگر فشارها سخت باشد.
خاویر میلی پس از به قدرت رسیدن در دسامبر2023، با وضعیت اقتصادی بحرانی مواجه شد: تورم سالانه بالا (بیش از 200درصد)، کسری بودجه عمیق، ذخیره ارزی ناکافی و بدهی خارجی سنگین. او سیاست «شوک درمانی» را به‌صورت همزمان در چند محور اجرا کرد: کاهش شدید هزینه‌های دولتی، حذف یارانه‌های گسترده، آزادسازی نرخ ارز (دوفضایی کردن سیستم ارزی) و خصوصی‌سازی‌ها. در نخستین گام، نرخ ارزی رسمی را از 400 به 800پزو به ازای هر دلار افزایش داد که عملا بسیاری از کنترل‌های ارزی را معکوس کرد و تفاوت بازار سیاه را کاهش داد.
بر اثر این اصلاحات، دولت موفق شد برای اولین‌بار در 14سال اخیر یک مازاد مالی به‌دست آورد و تورم را نیز به‌طور ماهانه به حدود 2درصد برساند. موفقیت‌ها اگرچه هنوز شکننده‌اند، اما نمایانگر تغییر جهت در سیاست اقتصادی کشور است. مهم است که درک کنیم این دستاوردها نه در ثبات کامل، بلکه در حدی قابل‌توجه نسبت به وضعیت قبلی ارزیابی می‌شوند. همزمان با اصلاحات، نرخ بیکاری و فقر بالا ماندند و فشار بر طبقات ضعیف افزایش یافت که بخش عمده‌ای از نقدها را متوجه دولت کرده است.
با این حال، میلی توانسته است نشان دهد که استراتژی انقباضی و اصلاح ساختار می‌تواند در کوتاه‌مدت کنترل تورم و بهبود اعتماد بازار را ممکن کند؛ اگر چه اجرای آن هزینه‌های اجتماعی دارد.
از منظر سیاسی، انتخابات میان‌دوره‌ای2025 برای دولت میلی حیاتی بود. اگر حزب او شکست می‌خورد، امکان بازگشت سیاست‌های قدیمی بیشتر می‌شد و دستاوردهای اقتصادی اخیر (کاهش تورم، مازاد مالی) در معرض تهدید قرار می‌گرفت. صندلی‌های پارلمان در آرژانتین نقش مهمی در تصویب بودجه، اصلاحات مالیاتی و قوانین اقتصادی دارند. بدون اکثریت در مجلس یا سنا، دولت میلی مجبور بود با مانع‌های جدی قانون‌گذاری مواجه شود که اصلاحات را کند یا ناکام می‌ساخت.
از این منظر، پیروزی او به منزله تایید اجتماعی بر جهت‌گیری اقتصادی‌اش است و «مجوز سیاسی» لازم برای ادامه اقدامات سخت اقتصادی را به وی داده است. آنچه منحصر به آرژانتین نیست، اما بسیار مهم است آن است که اصلاحات عمیق تنها در صورتی ماندگار می‌شوند که دولت‌مند بتواند اکثریت قانون‌گذاری یا ائتلاف‌های همسو با خود را تامین کند. انتخابات اخیر این امکان را برای میلی تثبیت کرد و دست دولت او را برای پیشبرد برنامه‌های اصلاحی بازتر کرد.
بدون این پیروزی، فشارهای سیاسی مخالف، بازگشت پوپولیسم یا فشارهای انتخاباتی ممکن بود بسیاری از اصلاحات را معکوس کند و اعتماد سرمایه‌گذاران را خدشه‌دار سازد. مهم‌ترین پیام انتخابات، آن بود که مردم آرژانتین -با وجود فشار اقتصادی قابل ملاحظه- از سیاست‌های میلی حمایت کردند. این نکته تا حد زیادی نادر در منطقه آمریکای لاتین است؛ در بسیاری از کشورها، رای‌دهندگان تحت تاثیر بحران کوتاه‌مدت، سیاست‌های پوپولیستی را ترجیح می‌دهند و به اصلاحات سخت اعتماد نمی‌کنند. اما در آرژانتین، رای‌دهندگان نشان داده‌اند که عقلانیت بلندمدت بر هیجانات مقطعی چیره شده است.
این انتخاب نشان داد که مردم توانستند فراتر از شعارها و احساسات لحظه‌ای، به‌سوی انتخابی راهبردی و آینده‌نگر قدم بردارند. به این ترتیب، آرژانتین در این مقطع توانسته است «اعتماد اجتماعی به دولت اصلاح‌گر» را نیز به‌دست آورد. این اعتماد متقابل (دولت به مردم و مردم به دولت) می‌تواند نقطه عطفی در تثبیت مسیر توسعه اقتصادی باشد.
تجربه آرژانتین زیر حکمرانی میلی یک درس مهم برای کشورهای در حال توسعه به همراه دارد: اصلاحات اقتصادی جدی نمی‌توانند به موفقیت برسند، مگر آنکه هم دولت و هم جامعه با هم‌افزایی و اعتماد متقابل وارد فرآیند شوند. در بسیاری از کشورها، دولت‌های توسعه‌گرا اما اقتدارگرا دست به اصلاحات می‌زنند، بدون آنکه مردم را همراه کنند و در نهایت تغییرات پس از مدتی بازگشت‌پذیر می‌شوند. در این میان، علامت موفقیت یک مسیر اصلاحی آن است که «پایش اجتماعی» داشته باشد؛ یعنی مردم آن را درک کنند و آن را انتخاب کنند.
برای آنکه حرکت اصلاحی و توسعه‌گرایانه دقیقا تاثیرگذار باشد، باید دولت واقعی توسعه‌گرا باشد، نه فقط شعار. سیاست‌ها عقلانی، شفاف و منطقی طراحی شوند، بلکه مردم مشارکت فعال داشته باشند تا احساس کنند جزئی از فرآیند هستند. فضای سیاسی و اجتماعی دموکراتیک و باز باید حفظ شود تا اصلاحات امکان نقد و تعدیل داشته باشند. اگر اصلاح‌طلبی به زور و بدون پشتوانه اجتماعی اجرا شود، احتمال مقاومت، بازگشت یا شکست بالا خواهد بود.
یکی از عوامل مهم در موفقیت میلی، حمایت بین‌المللی به‌ویژه از جانب ایالات متحده بود. در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای، دولت ترامپ پیشنهاد خط تبادل ارزی 20میلیارد دلاری و وام 20میلیارد دلاری دیگر را به آرژانتین داد؛ اما مشروط به موفقیت حزب میلی در انتخابات. ترامپ تصریح کرد که اگر میلی پیروز نشود، آمریکا «وقت خود را تلف نخواهد کرد». این رویکرد پیام بین‌المللی قوی به مردم آرژانتین فرستاد: سیاست‌های میلی، نه تنها داخلی، بلکه از منظر خارجی نیز مشروع هستند. این نوع حمایت مشروط، به تقویت اعتماد در میان بخش‌هایی از رای‌دهندگان کمک کرد که ممکن بود نسبت به اصلاحات بدبین باشند.
وقتی مردم دیدند که سیاست‌های میلی مورد پشتیبانی بین‌المللی است، امیدشان به ثبات بیشتر شد و احساس کردند که کشور در مسیری مشروع و در تعامل با بازیگران جهانی حرکت می‌کند. البته این پشتیبانی هم نقدهایی به همراه داشت، از جمله نگرانی درباره وابستگی به حمایت خارجی و حفظ استقلال سیاست اقتصادی. اما در شرایط بحران شدید، این حمایت خارجی توانست نقش شتاب‌دهنده در تثبیت وضعیت را ایفا کند.
درس سیاسی آرژانتین تحت رهبری خاویر میلی این است که گذار از بحران اقتصادی بزرگ تنها با اصلاحات عمیق، منطقی و همراه با اعتماد اجتماعی ممکن است. انتخابات میان‌دوره‌ای، نه صرفا یک رویداد سیاسی، بلکه آزمونی برای مشروعیت‌بخشی به سیاست‌های اقتصادی بود. پیروزی میلی در این شرایط دشوار، نشان از بلوغ سیاسی و عقلانیت اجتماعی آرژانتینی‌ها دارد؛ مردمی که فهمیدند راه بازگشت به گذشته پر تکرار بحران نیست. تجربه آرژانتین می‌گوید: راه توسعه و اصلاح پایدار، ترکیب قدرت دولتی با مشارکت جامعه در فضایی دموکراتیک است. در نهایت، حمایت بین‌المللی می‌تواند کمک‌کننده باشد، اما اگر با مشروعیت داخلی همراه نشود، نمی‌تواند جای اعتماد اجتماعی را بگیرد.
* تحلیلگر مسائل بین‌الملل