بازار آریا - دنیای اقتصاد : همزمان با ارائه قطعنامه پیشنهادی کره جنوبی به‌عنوان رئیس دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل متحد در روز جمعه 28شهریورماه برابر با 19 سپتامبر، با هدف تمدید تعلیق قطعنامه‌ها و استمرار اعتبار قطعنامه 2231 به اعضای شورا، شاهد تحولات بسیاری در عرصه دیپلماسی هستیم.
نشست شورای امنیت سازمان ملل / عکس: AFP
قطعنامه پیشنهادی کره‌جنوبی با 4 رای موافق، 2 رای ممتنع و 9 رای منفی همراه شد و در نتیجه تمامی تحریم‌های پیش از 2015 باز خواهند گشت، اما تا روز 28 سپتامبر یعنی ششم مهرماه، فرصت برای رایزنی وجود دارد و اعضای دائم شورای امنیت تا روز آخر می‌توانند پیش‌نویس قطعنامه دیگری را به رای بگذارند و مانع از فعال شدن اسنپ‌بک شوند. این مسیر البته نیازمند تحولات بزرگ از جمله مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا آن هم در فرصت حضور کشورها در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک است.
در همین ارتباط روز گذشته رسانه بریتانیایی امواج ادعا کرد که مقامات ایرانی و آمریکایی در روزهای اخیر به‌صورت مستقیم در تماس بوده‌اند که نشان‌دهنده اراده سیاسی تهران برای جلوگیری از یک رویارویی قریب‌الوقوع هسته‌ای در شورای امنیت سازمان ملل است. بر اساس این ادعا، تماس سید‌عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران، با استیو ویتکاف همتای آمریکایی خود، در سایه تلاش اروپایی‌ها برای فعال‌سازی اسنپ‌بک انجام شده است.
بر اساس این گزارش، تماس‌ها بین عراقچی و ویتکاف در روزهای گذشته به ارائه پیشنهادی از سوی ایران برای آغاز مذاکرات فوری درباره یک توافق هسته‌ای موقت و سپس مذاکرات برای «توافق نهایی» منتهی شد. منابع مطلع سیاسی در ایران به امواج‌مدیا گفتند که عراقچی این پیشنهاد را در تاریخ سه‌شنبه 16سپتامبر به ویتکاف ارائه کرد یعنی یک روز قبل از تماس کنفرانسی با همتایان خود از E3 و اتحادیه اروپا. نکته قابل‌توجه این است که چارچوب کلی این پیشنهاد همچنین با وزرای خارجه اروپایی به اشتراک گذاشته شد.
واکنش ایران
در واکنش به اقدام کشورهای غربی، جمهوری اسلامی ایران در بیانیه‌ای اقدام سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلیس در سوءاستفاده از سازوکار حلوفصل اختلافات برجام برای بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت را به‌عنوان اقدامی غیرقانونی، ناموجه و تحریک‌آمیز محکوم کرد. در این بیانیه آمده است: این دولت‌ها حتی به تفاهم جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در 9 سپتامبر 2025 توجهی نکرده و به‌رغم استقبال جامعه بین‌المللی، آن را نادیده گرفتند، درحالیکه مهم‌ترین بهانه آنها برای اسنپ‌بک، عدم همکاری ایران و آژانس عنوان شده بود.
جمهوری اسلامی ایران همواره تلاش کرده است مسیر دیپلماسی و تعامل را باز نگه دارد، اما این کشورها به‌رغم ادعاهای خود، تاکنون استقلالی از خود نشان نداده و از سیاست‌های یک‌جانبه‌گرایانه و غیرقانونی آمریکا دنباله‌روی کرده‌اند. جمهوری اسلامی ایران تاکید می‌کند: مسوولیت کامل پیامدهای این اقدام، در صورتی که منجر به بازگشت قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت علیه ایران شود، بر عهده آمریکا و سه کشور اروپایی است. جمهوری اسلامی ایران ضمن تاکید بر پیگیری منافع و حقوق خود، از جمله از مجرای دیپلماسی، حق پاسخ‌گویی متناسب به هر اقدام غیرقانونی را محفوظ می‌دارد.
طرح پیشنهادی ایران
بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در حالی دیروز جمعه صبح به وقت محلی نیویورک کلید خورد که عراقچی روز چهارشنبه گذشته طرحی را به همتایان خود در تروئیکای اروپا ارائه داد. متنی که عراقچی ارائه کرده، دو گام همزمان را در روزهای باقی‌مانده تا بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران در 28 سپتامبر مشخص می‌کند؛ نخست، ایران خواستار ازسرگیری مذاکرات برای رسیدن به توافق موقت است، با دستور کاری شامل بازیابی و رقیق‌سازی ذخایر اورانیوم غنی‌شده بالا. در مقابل، ایران می‌خواهد E3 از دنبال کردن بازگشت تحریمها دست برداشته و موضوع لغو تحریمها را روی میز قرار دهد.
مساله دوم این است که با هدف فراهم کردن «زمان و فضای کافی» برای گفت‌وگو درباره توافق موقت، ایران پیشنهاد کرده که قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل که مرتبط با «بازگشت تحریمها» است، برای چند ماه تمدید شود.
طرح معقول
درحالیکه مقامات اروپایی از طرح ایران ناراضی هستند، اما عراقچی این طرح را معقول و قابل اجرا خواند و همزمان از سنگ‌اندازی کشورهای اروپایی در این مسیر انتقاد کرد. رئیس دستگاه دیپلماسی ایران درباره رایزنی اخیر خود با دیپلمات‌های اروپایی و اصرار آنها به پیش‌بردن اسنپ‌بک نوشت: «از جانب جمهوری اسلامی ایران، روز پنج‌شنبه طرحی معقول و قابل‌‌اجرا را به همتایان اروپایی ارائه دادم تا از وقوع بحرانی غیرضروری و قابل‌اجتناب در روزهای آینده جلوگیری شود. با‌این‌حال، به‌جای آن‌که به محتوای این طرح پرداخته شود، ایران اکنون با مجموعه‌ای از بهانه‌ها و طفره‌روی‌های آشکار مواجه است؛ از جمله ادعای مضحکی مبنی بر اینکه وزارت امور خارجه نماینده تمام ساختار سیاسی کشور نیست.»
وزیر خارجه ایران ادامه داد: «خوشحالم رئیس‌جمهور مکرون اذعان کرده است که طرح پیشنهادی که ارائه داده‌ام معقول است. اما او و جامعه جهانی باید بدانند که من از حمایت کامل تمامی ارکان جمهوری اسلامی ایران، از جمله شورای عالی امنیت ملی کشور، برخوردار هستم.»
مخالفت غرب
همزمان آکسیوس از نارضایتی و مخالفت مقامات اروپایی با طرح ایران خبر داد. مقامات اروپایی می‌گویند که پیشنهاد عراقچی کاملا غیرقابل قبول بود، زیرا در آن خواسته شده بود که «اسنپ‌بک» و تحریم‌های سازمان ملل قبل از اینکه ایران هیچ اقدام واقعی یا عملی در برنامه هسته‌ای خود انجام دهد لغو شوند. در ادامه این گزارش آمده است، تنها یک «قول» برای رقیق‌سازی اورانیوم غنی‌شده 60درصد ارائه شده بود. ضمن اینکه یک منبع سیاسی بلندپایه ایرانی که نخواست نامش فاش شود، گفت که دولت دونالد ترامپ هنوز به پیشنهاد ارائه‌شده توسط عراقچی در 16سپتامبر پاسخی نداده است.
در این بین روز جمعه خبری منتشر شد مبنی بر اینکه آمریکا در 19سپتامبر (28شهریور) معافیت تحریمی بندر چابهار ایران را لغو کرد که در سال 2018 برای هند صادر شده بود. این اقدام از 29سپتامبر اجرایی می‌شود. این اقدام ترامپ، یا برای فشار بیشتر بر ایران با هدف رسیدن به یک توافق موقت مطلوب آمریکاست یا آمریکا تصمیم خود را گرفته که با بازگشت قطعنامه‌های 6گانه شورای امنیت، ایران را تحت شدیدترین فشارها قرار دهد. باید توجه داشت پیش‌تر در نشستی که اوایل مردادماه به میزبانی استانبول بین ایران و طرف اروپایی برگزار شده بود، تروئیکا گفته بودند که در صورتی حاضر به تمدید 6ماهه تعلیق مکانیسم ماشه هستند که ایران نیز سه شرط را بپذیرد. سه خواسته طرف اروپایی شامل این موارد بود: ورود تهران به مذاکرات با واشنگتن، همکاری کامل با آژانس و حسابرسی اورانیوم غنی‌شده.
تحرکات دیپلماتیک تهران
این در حالی است که طی یکی دو هفته اخیر شاهد بودیم که تحرکات و تلاش‌های تهران برای جلوگیری از تمدید ماشه بسیار افزایش یافته بود و حتی رایزنی‌های گسترده‌ای میان مقامات کشورمان با طرفین اروپایی انجام شد. توافق با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای تداوم همکاری‌ها نیز در این همین راستا بود. ایران و آژانس در اوایل سپتامبر به توافقی در زمینه نحوه همکاری در پی تحولات اخیر دست یافتند. همچنین روز چهارشنبه گذشته وزیر خارجه کشورمان، طی یک گفت‌وگوی تلفنی با وزرای خارجه سه کشور اروپایی انگلیس، آلمان و فرانسه و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، رایزنی‌هایی را انجام داد. این دومین گفت‌وگوی ایران و تروئیکا پس از کلید خوردن روند فعال کردن اسنپ‌بک بود.
پیش‌گویی مکرون!
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، روز پنج‌شنبه در گفت‌وگو با شبکه 12 رژیم صهیونیستی با اشاره به اینکه بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در قالب مکانیسم ماشه در پایان سپتامبر قطعی خواهد بود، گفت: «آخرین اخباری که از طرف ایرانی‌ها داریم جدی نیست.» مکرون با اشاره به تلاش‌های دیپلماتیک تهران مدعی شد: «وزیر خارجه ایران سعی کرد پیشنهاد معقولی برای رسیدن به توافق با قدرت‌های اروپایی ارائه کند، اما حمایت سایر اعضای دولت ایران را به دست نیاورد.»
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، نیز در پیامی در شبکه ایکس در خصوص اعلان انجام اسنپ‌بک توسط رئیس‌جمهور فرانسه در مصاحبه با یک رسانه صهیونیستی نوشت: «چرا رئیس‌جمهور مکرون باید برای رد پیشنهادی که خودش اعتراف می‌کند پیشنهاد معقولی از جانب ایران بوده است، با عجله یک کانال تلویزیونی اسرائیلی را انتخاب کند و در عوض به مخاطبان «منتخب» خود اطمینان بدهد که اسنپ‌بک قطعی است؟!»
اروپا مسوول هر مخاطره‌‌ای است
از سوی دیگر سعید خطیب‌زاده، معاون وزیر امور خارجه ایران، روز گذشته در جمع خبرنگاران در ژنو تاکید کرد: «اگر اروپایی‌ها در این مسیر پیش بروند، سطح غیرقابل پیش‌بینی بودن اوضاع را به بالاترین حد ممکن خواهند رساند و مسوول هرگونه مخاطره احتمالی در آینده خواهند بود.» همچنین معاون وزیر امور خارجه ایران تاکید کرد که دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تاسیسات هسته‌ای ایران تنها پس از حلوفصل تنش‌های کنونی امکان‌پذیر است. حملات به تاسیسات هسته‌ای ایران واقعیات را تغییر داده است.
همزمان کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر خارجه ایران، در گفت‌وگویی با صداوسیما با اشاره به اقدامات اخیر اروپایی‌ها درباره اسنپ‌بک گفت که ایران نشان داده که برای مواجهه با هر سناریویی آمادگی دارد و رفتار، سیاست‌ها و اقدامات خود را متناسب با اقدامات طرف‌های مقابل تنظیم خواهد کرد.
غریب‌آبادی به تلاش‌های دیپلماتیک تهران اشاره و تاکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران و وزارت امور خارجه تمام تلاش خود را برای باز نگه داشتن مسیر دیپلماسی و مذاکرات انجام داده‌اند. ما حتی تفاهمی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قاهره داشتیم که مورد استقبال قرار گرفت، اما کشورهای اروپایی به این تفاهم که خودشان آن را مثبت ارزیابی کرده بودند، هیچ توجهی ندارند. این نشان‌دهنده رفتار کاملا سیاسی این کشورهاست.»