بازار آریا - دنیای اقتصاد : آمریکا کنترل بخش عمده‌ای از زیرساخت‌های حیاتی مالی، نظامی و ارتباطی جهان را در دست دارد و این باعث وابستگی شدید متحدانش شده است.
این زیرساخت‌ها به‌تدریج شبیه پلتفرم‌های فناوری شده‌اند که با گذشت زمان کیفیت و آزادی عمل را کاهش می‌دهند و آمریکا از آنها به عنوان ابزار فشار سیاسی و اقتصادی استفاده می‌کند. در پاسخ، متحدان مثل اروپا به دنبال ساخت زیرساخت‌های مستقل هستند تا از این وابستگی خلاص شوند و حاکمیت خود را حفظ کنند. اما این مسیر سخت و پرهزینه است و پایان سلطه آمریکا می‌تواند برای همه طرف‌ها چالش‌برانگیز باشد.
تاثیرات پلتفرمیزه شدن
در سال 2022، کوری داکترو» اصطلاح پلتفرمیزه شدن» را برای توصیف چرخه‌ای وضع کرد که بارها در آریا بازار تکرار شده است. کارآفرین‌ها با وعده‌های بزرگ و آرمان‌گرایانه شروع به جذب مردم به استفاده از پلتفرم‌هایشان می‌کنند، اما وقتی کاربران و تبلیغ‌دهندگان گیر می‌افتند و جابه‌جایی برایشان سخت می‌شود، پلتفرم کم‌کم محدودتر، بی‌کیفیت‌تر و سودمحورتر می‌شود. این امر ابتدا به کاربران آسیب می‌زند، سپس به فروشندگان و نهایتا حتی به خود شرکت. مردم معمولا سخت‌افزار نظامی، داده‌ها یا منظومه‌های ماهواره‌ای را به عنوان پلتفرم نمی‌بینند، اما آنها هم همین ویژگی‌ها را دارند.
به گزارش مجله وایرد، وقتی آمریکا فناوری‌هایی مانند جنگنده‌های F35 را به متحدانش می‌فروشد،آنها فقط جت نمی‌خرند؛ بلکه یک شبکه‌ی وابستگی فناوری را هم شامل سیستم‌های ارتباطی، قطعات و پشتیبانی فنی می‌خرند. وقتی کسب‌وکارها در بازار جهانی فعالیت مالی دارند، معمولا معاملاتشان را از طریق سیستم موسوم به تسویه دلاری انجام می‌دهند. سیستمی که تنها توسط تعداد محدودی نهاد مالی تحت نظارت آمریکا مدیریت می‌شود. همچنین وقتی کشورها نیاز به اتصال اینترنت در مناطق دورافتاده دارند، اغلب مجبورند به منظومه‌ای از ماهواره‌ها یعنی استارلینک تکیه کنند که تحت اداره شرکتی است که روابط نزدیکی با دولت آمریکا دارد.
درست مانند فیس‌بوک و آمازون، هژمونی آمریکا از طریق منطق شبکه‌ای حفظ می‌شود که ترک آن را سخت و پرهزینه می‌کند. متحدان آمریکا زمانی این کنترل را پذیرفته بودند، چون باور داشتند ایالات متحده متعهد به «نظم بین‌المللی مبتنی بر قانون» است. اما دیگر نمی‌توانند خودشان را به این باور متقاعد کنند. به‌خصوص در دنیایی که دونالد ترامپ تهدید می‌کند کانادا را ضمیمه کند یا گرینلند را از دانمارک به هر طریقی بخرد. از زمانی که ترامپ در ژانویه دوباره به قدرت رسید، پلتفرمیزه شدن سریع به اصل مرکزی سیاست خارجی آمریکا تبدیل شده است. به گفته‌ی مارک کارنی، نخست‌وزیر کانادا: «ایالات متحده دارد سلطه‌اش را به پول تبدیل می‌کند.»
کشورهای متحد با آمریکا مثل کاربران معمولی که در پلتفرم‌هایی مثل گوگل یا فیس‌بوک گیر افتاده‌اند، آنها تازه متوجه می‌شوند که خروج از این شبکه‌ها چقدر سخت است. همان‌طور که استارت‌آپ‌های زیادی تلاش کرده‌اند جایگزینی برای توییتر یا فیس‌بوک بسازند، متحدان آمریکا هم به‌سختی در حال تلاشند تا زیرساخت مستقل خودشان را بسازند. اما زیرساخت تا زمانی که علیه شما استفاده نشود، نامرئی است در سال 2020، ایالات متحده تحریم‌هایی علیه رئیس اجرایی هنگ‌کنگ کری لَم به دلیل سرکوب معترضان دموکراسی‌خواه در چین وضع کرد. با این کار، «لَم» به طرز منحصربه‌فردی درگیر قدرت سیستم تسویه دلاری شد.
وقتی «لَم» تحت تحریم قرار گرفت، حتی بانک‌های چینی هم حاضر به همکاری با او نشدند. او مجبور شد پول نقد را در خانه نگه دارد تا هزینه‌های روزمره را بپردازد. این اقدام علیه لَم، ظاهرا برای دفاع از دموکراسی بود. اما در دوره دوم ترامپ، او به‌سرعت از تسویه دلاری به‌عنوان سلاحی علیه دشمنانش استفاده کرده است.
پلتفرم دیگری که ترامپ به‌دنبال استفاده از آن است، سیستم‌های تسلیحاتی است. در دهه‌های گذشته، بسیاری از متحدان آمریکا نیروهای نظامی‌شان را بر پایه‌ی جنگنده F35 ساخته‌اند. در مارس، شایعه‌ای به صورت آنلاین در ردیت و ایکس (توییتر سابق) مبنی بر اینکه جنگنده‌های F35 با یک «سوییچ کُشنده» طراحی شده‌اند که آمریکا می‌تواند از راه دور آنها را غیرفعال کند، فضا را به هم ریخت. هر چند به نظر می‌رسد که چنین سوییچی به‌صورت علنی وجود ندارد، اما نگرانی‌ها بی‌دلیل نیست. یک مقام رسمی سابق وزارت دفاع آمریکا می‌گوید که سیستم‌های تسلیحاتی مدرن به‌شدت در کنترل ایالات متحده هستند.
این پلتفرم‌ها برای کارکرد، نیاز به تعمیرات، به‌روزرسانی نرم‌افزاری و داده‌های موقعیت‌یابی به‌روز دارند که همه‌ی این داده‌ها از طریق ایالات متحده عبور می‌کنند و در صورت لزوم، قابل مسدودسازی یا قطع شدن هستند. همه اینها در حالی است که ترامپ اخیرا در نشست فاجعه‌بارش با زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، اعلام کرد که در اواخر فوریه، ایالات متحده به‌طور موقت جریان اطلاعاتی به اوکراین را قطع کرد. از جمله داده‌های GPS رمزگذاری‌شده‌ای که برای هدایت دقیق سیستم‌های موشکی حیاتی‌اند. چنین قطع ارتباطی، عملا یک پلتفرم تسلیحاتی را از کار می‌اندازد.
علاوه بر این، سیستم‌های ارتباطی حتی بیشتر در معرض پلتفرمیزه شدن قرار دارند. ماهواره‌های استارلینک ایلان ماسک اکنون به منبعی حیاتی برای دسترسی اینترنت در سراسر جهان تبدیل شده‌اند. در اواخر فوریه، گزارش شد که دولت ترامپ تهدید کرده بود تا دسترسی اوکراین به استارلینک را قطع خواهد کرد، مگر آن‌که این کشور حقوق بهره‌برداری از منابع معدنی خود را واگذار کند. در مارس هم، ماسک با افتخار گفت که اگر استارلینک را خاموش کند، کل خط مقدم اوکراین فرو خواهد پاشید. در پاسخ، وزیر خارجه لهستان تلاش کرد تا از اوکراین دفاع کند. او در توییتر نوشت که لهستان هزینه دسترسی اوکراین به این سرویس را پرداخت کرده است.
نگرانی متحدان
با افزایش تهدید علیه حاکمیت کشورها، رهبران جهانی از خواب بیدار شده‌اند و شروع کرده‌اند به در نظر گرفتن چیزی که پیش‌تر غیرقابل تصور بود: قطع رابطه با ایالات متحده. در فوریه، فریدریش مرتس که حالا صدراعظم آلمان است، در تلویزیون زنده اعلام کرد که اولویت اصلی‌اش در دولت، «استقلال یافتن از ایالات متحده» است. در مارس؛ کارنی، نخست‌وزیر جدید کانادا گفت که رابطه کشورش با آمریکا «پایان یافته است.» به گفته اورسولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، در ماه مه: «پروژه‌ی بزرگ وحدت‌بخش ما، باید از یک اروپای مستقل بیاید.» اما صرفا اعلام استقلال کافی نیست.
چالش واقعی این است که اگر متحدان همچنان زیرساخت‌های خود را بر اساس پلتفرم‌های آمریکایی بسازند، خودشان را همواره آسیب‌پذیر می‌کنند. در اروپا، گفت‌وگوها حول طرحی جاه‌طلبانه به نام EuroStack در جریان است. یک «زنجیره تامین دیجیتال» تحت رهبری اتحادیه اروپا که به اروپا حاکمیت فناوری بدهد.
این ایده چند ماه پیش از انتخاب مجدد ترامپ قوت گرفت. زمانی که گروهی از رهبران کسب‌وکار، سیاستمداران و فناوران اروپایی در پارلمان اروپا گرد هم آمدند تا درباره‌ی «استقلال دیجیتال اروپایی» گفت‌وگو کنند. به گفته کریستینا کافارا، اقتصاددانی که به سازماندهی این نشست کمک کرد، پیام اصلی روشن بود: «شرکت‌های فناوری آمریکایی فقط مالک سرویس‌هایی که ما استفاده می‌کنیم نیستند؛ بلکه تقریبا همه چیز، از چیپ‌ها گرفته تا اتصالات زیر دریا و ابر را در اختیار دارند.
اگر آن زیرساخت خاموش شود، ما هیچ جایگزینی نداریم.» از زمانی که ترامپ دوباره به قدرت رسیده، این احساس فوریت شدیدتر هم شده است. دولت‌های آلمان و فرانسه از EuroStack حمایت کرده‌اند. شرکت‌های هوافضا و صنایع نظامی اروپایی مانند ایرباس و داسو نیز طوماری را امضا کرده‌اند که از «زیرساخت فناورانه حاکمیت‌دار» حمایت می‌کند.
کمیسیون اجرایی اتحادیه اروپا هم در حال ساخت یک شبکه ماهواره‌ای است که می‌تواند برای اوکراین و اروپا را با یک جایگزین خانگی برای استارلینک تغذیه کند. به گفته رابین بِرجن، دانشمند کامپیوتر فرانسوی، EuroStack «بیش از آن‌که یک پروژه فنی باشد، یک جنبش اجتماعی است.» حتی اگر این پروژه‌ها موفق شوند، پرهزینه خواهند بود و احتمالا از همتایان آمریکایی عقب خواهند ماند.
اما مسأله اروپا با پلتفرم‌های آمریکایی دیگر فقط مربوط به آگهی‌ها و کوکی‌ها نیست، این موضوع حالا درباره‌ی آینده‌ی دموکراسی‌ها و امنیت ملی اروپاست. در بلندمدت هم، آمریکا با این پرسش دلهره‌آور روبه‌رو خواهد شد: «اگر ایالات متحده دیگر پلتفرم‌هایی که جهان می‌خواهد استفاده کند را فراهم نکند، چه کسانی از شبکه‌های آمریکایی بهره‌مند خواهند شد؟»
به هر حال، برای متحدان آمریکا ترک پلتفرم‌های سلطه آمریکایی دشوار است. حتی این موضوع برای خود آمریکا حتی دشوارتر خواهد بود. اگر آمریکا اجازه دهد دیگران از این سلطه خارج شوند، ممکن است خودش در یک کابوس پساپلتفرمی گرفتار شود. یک آمریکای کوچک‌شده که در آن همه‌چیز بد عمل می‌کند، همه‌چیز می‌تواند علیه‌ات استفاده شود و هیچ دوستی باقی نمی‌ماند. به هر حال، پایان سلطه پلتفرمی آمریکا، فقط یک اولویت استراتژیک برای متحدان نیست؛ بلکه برای خود آمریکا یک ضرورت است.