بازار آریا - دنیای اقتصاد - پروانه کُبره : بورس تهران در روزهای اخیر در تب و تاب خروج پول و نوسانات ریزشی شاخص‌‌‌های سهامی بود؛ به طوری که در 6 روز معاملاتی گذشته ریزش سنگینی را تجربه کرد. بازار سهام از هفته گذشته درگیر رویکردی هیجانی شد و استراتژی فروش تا روز گذشته نیز ادامه یافت. به دنبال این اتفاق، غلبه عرضه بر تقاضا رکوردهای عجیب و در عین حال تلخی را رقم زد. اما مشکل اصلی اینجاست که ریزش قیمت‌ها در بازار که بر اثر جنگ آغاز شد تا چه زمانی ادامه دارد؟ با توجه به فضای مبهم فعلی و آینده نامشخص وضعیت متغیرهای اثرگذار بر روند بازار سرمایه، ورود پول به تالارشیشه‌‌‌ای چالشی اساسی برای بورس تهران ایجاد کرده و نااطمینانی‌‌‌های کنونی سبب شده تا بورس‌بازان نتوانند تصمیم‌‌‌های کوتاه‌مدت بگیرند.
تجربه تعطیلی 12روزه بازار سرمایه در سایه جنگ و شدت گرفتن تنش‌‌‌های سیاسی نشان داد؛ استراتژی سرمایه‌گذاری به سرعت تغییر کرده و اعتماد سهامداران به شدت تضعیف شده است. اثرات این تغییر وضعیت را در بازدهی هفتگی معاملات بازارهای دارایی پس از اعلام آتش‌بس مشاهده کردیم؛ جایی که شاخص بورس در حدود 10درصد کاهش ارتفاع را ثبت کرد و دلار آزاد و طلا به ترتیب بیش از 8 و 12درصد بازدهی مثبت را کسب کردند. چرخش بازارهای دارایی در حالی رخ داد که بسیاری از تحلیلگران، وضعیت مذکور را در کوتاه‌مدت پایدار می‌‌‌پندارند. از همین منظر است که بورس تهران در نخستین روز از معاملات هفته جاری و پس از یک هفته ریزشی باز هم با تردید معامله‌‌‌گران مواجه شد. البته از سرعت خروج پول تا حدود زیادی کاسته شد و شاخص کل توانست مجددا کانال دو میلیون و 700هزار واحد را پس بگیرد اما نشانه‌‌‌هایی متقن مبنی بر عبور از ریزش و رکود را نمایان نکرد. معاملات این بازار همچنان محتاطانه دنبال می‌شود؛ اما نکته حائز اهمیت آن است که با وجود حمایت سیاستگذاران و تزریق پول ردپای امیدوارکننده‌‌‌ای در بطن داد و ستدها مشاهده نمی‌شود و مواضع سهامداران همچنان حول محور «فروش و ترک سمت خرید سهام» قرار دارد.
کمواکنشی محرک‌‌‌ها
در موقعیت فعلی به‌‌‌نظر می‌رسد عوامل محرک رونق بازار سهام نیز دچار نوعی رکود و کمواکنشی هستند. نرخ دلار توافقی در کانال 69هزار تومان حدود 4 ماه است که تغییر نکرده و همین موضوع بازار را در وضعیت بلاتکلیف قرار داده است. این در حالی است که تا قبل از پیشروی ریسک‌‌‌های سیاسی، کارشناسان از رشد نرخ دلار توافقی به عنوان محرکی مهم در جهت رشد بازار نام می‌‌‌بردند. اکنون سوال اکثر سهامداران این است؛ با توجه به شرایط کنونی چه عاملی و در چه زمانی می‌تواند معادله ریزش بورس را بر‌‌‌هم بزند؟ در این‌‌‌خصوص نگاهی به الگوهای ریزشی دوره‌‌‌های مشابه نشان می‌دهد «ریزش‌‌‌های سریع بورس تهران» اگر به واسطه رشدهای حبابی صورت گرفته باشد؛ معمولا قدم در مسیر فرسایشی گذاشته و عمدتا دارای عمر کوتاه نیستند. اما با توجه به اینکه رونق بورس تا قبل از جنگ در مداری طبیعی صورت گرفته و با اصلاح و استراحت همراه بوده؛ به نظر می‌رسد با فروکش مخاطرات نظامی، بازار سرمایه بتواند احیا شود.
البته باید این موضوع را در نظر گرفت که در شرایطی که ریسک‌‌‌های سیاسی در محاصره عدم‌قطعیت‌‌‌ها قرار دارند؛ بازار سرمایه به دلیل چشم‌انداز مبهم متغیرها می‌تواند وارد فاز ریزش و رکود طولانی‌مدت شود. همان‌طور که پیش‌تر نیز مطرح شد؛ در صورت پیشروی ریسک‌‌‌ها و نبود محرک جدی حتی ارزندگی بازار سهام نیز نمی‌تواند وزنه سنگینی در شکل‌گیری فاز صعودی محسوب شود. اگرچه ذکر این نکته ضروری است که P/E حدود 6 واحدی در شرایط عادی جذابیت بالایی برای ورود خریداران ایجاد می‌کند اما تقارن این موضوع با تعدد ریسک‌‌‌های سیستماتیک، عملا وضعیت بازار سرمایه را به چالش می‌‌‌کشد. به بیانی دیگر این وضعیت می‌تواند کمواکنشی و بی‌‌‌رغبتی سرمایه‌گذاران نسبت به تداوم کاهش قیمت‌ها به‌‌‌رغم ارزندگی سهام را هم رقم بزند.
اضلاع بازگشت سرمایه‌گذاران
اکنون کاهش ارزش دلاری بازار به حدود 105میلیارد دلار رسیده که همزمان با رشد نرخ ارز، سیگنال ارزندگی بازار سهام را مخابره می‌کند اما آیا این مهم می‌تواند پول را به سمت بازار سرمایه روانه کند؟ بر اساس اظهارات کارشناسی ورود پول در چنین شرایطی منوط به چهار عامل کلیدی است. نخست آنکه ریسک‌‌‌های سیاسی دست کم درکوتاه‌مدت فروکش کنند. این موضوع بر صرف ریسک بازار و بازدهی که سرمایه‌گذاران طلب می‌کنند تاثیر‌گذار است. همچنین با کاهش انتظارات تورمی، نرخ بهره بدون ریسک که اکنون در سقف تاریخی قرار دارد به مرور کاهش قابل‌توجهی را تجربه کند. از سویی انتظار می‌رود نرخ دلار آزاد کاهش یابد. قرار گرفتن اسکناس آمریکایی در کانال قیمتی درست و بر اساس داده‌‌‌های اقتصادی به کاهش ریسک عملیاتی شرکت‌ها منجر می‌شود. به باور کارشناسان، چهارمین عاملی که می‌تواند مسیر ورود سرمایه به بازار را هموار کند؛ عبور از سیاست‌‌‌های دستوری است. سیاستگذار بورسی به جای دخالت در‌سازوکار صنایع، رویه‌‌‌های نادرست قیمت‌گذاری دستوری را اصلاح کند. این موارد شاید محرکی برای بازگشت تدریجی اعتماد سرمایه‌گذاران در آینده‌‌‌ای نزدیک شود.
در مجموع باید گفت شرط ورود پول به بورس و عبور از ریزش‌‌‌های سهمگین مقوله‌‌‌ای نیست که در اسرع وقت انجام پذیرد. به‌خصوص آنکه بازار سرمایه تجربه بی‌اعتمادی عمیق سرمایه‌گذاران را نیز در پرونده خود دارد از همین منظر حتی حمایت مقطعی دولت و تزریق پول به بازار نمی‌تواند سرمایه‌گذاران را به سمت تالار شیشه‌‌‌ای سوق دهد. تجربه نیز نشان‌دهنده آن است که حمایت دولت از بازار سرمایه به شکلی که در روزهای گذشته و با تزریق پول انجام شد؛ اثرات مثبت طولانی‌مدت برجای نخواهد گذاشت.
به این معنا که با متوقف شدن حمایت‌‌‌ها، معامله‌‌‌گران مجددا وارد فاز احتیاط می‌‌‌شوند. در سال‌های گذشته و در زمان دولت‌‌‌های قبل نیز بعضا شاهد اعلام حمایت سیاستگذاران از بورس حتی در قالب بسته‌‌‌های سیاستی ده‌‌‌بندی و حمایت‌‌‌های مربوط به حقوقی‌‌‌های بزرگ بازارسرمایه از سهام شرکت‌های زیرمجموعه خود بودیم. البته این تلاش‌‌‌ها اثرات روانی مثبت برجای گذاشت و تاحدودی تواست رفتارهای هیجانی سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه را کنترل کند، اما معمولا پایدار نبوده و در کوتاه‌مدت همان بار روانی مثبت هم بی‌‌‌اثر شده است. یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید به آن توجه کرد این که هنگامی که قرار است پول زیاد و در قالب حمایت به بازار سهام تزریق شود،
این امر باید به گونه‌‌‌ای انجام شود که گروههای بزرگ و کوچک همسو با یکدیگر رشد کنند. در چنین شرایطی احتمال اینکه سرمایه‌گذار به بازار اعتماد کند؛ زیاد است. رشد همزمان نمادهای بزرگ و کوچک باعث ترغیب سرمایه‌گذاران نسبت به واردکردن پول‌‌‌های خود به بازار سهام خواهد شد. علاوه بر آن حمایت باید به صورت مستمر و با فواصل زمانی کوتاه انجام شود تا در این مسیر اعتماد رفته به مرور بازسازی شود. در روز گذشته نیز ملاحظه کردیم که گروههای بزرگ‌تر عملکرد بهتری را نسبت به گروههای کوچک و متوسط نشان دادند وضعیتی که سبزپوشی شاخص کل و سرخ پوشی شاخص هموزن را رقم زد و در نهایت تالار شیشه‌‌‌ای نظاره گر خروج پول حقیقی به میزان 213 میلیارد تومان بود.
پس از جنگ 12روزه ایران و اسرائیل و پس از آن اعلام آتش‌بس، بازار سرمایه هفتم تیر باز شد و ریزش شدیدی را تجربه کرد. اما روز گذشته شاخص کل بورس تهران با افزایش 0.74درصدی مواجه شد و به سطح دو میلیون و 709هزار واحد رسید اگر در روزهای آینده سطح 2.7میلیون واحدی از دست برود به عنوان یک سطح روانی مهم، طی روزهای آینده ممکن است منجر به شدت گرفتن عرضه و در نهایت کاهش شاخص به محدوده‌‌‌های پایین‌‌‌تر باشیم.