بازار آریا - خراسان /وزیر نیرو در اظهارنظری کم‌سابقه، ریشه بحران کسری سوخت در زمستان 1402 را «توطئه دشمن صهیونیستی» دانست. در این راستا مرور وقایع رخ‌داده از حادثه مشکوک در خطوط لوله تا تعلل در اجرای مصوبه شورای عالی امنیت ملی، تصویری پیچیده‌تر از این ماجرا ارائه می‌دهد.
قطعی گاز صنایع به همراه قطعی های برنامه ریزی شده برق خانگی، چالش بی سابقه ای بود که در نیمه دوم سال گذشته مطرح شد. در آن هنگام، تحلیل های مختلفی مطرح می شد مبنی بر این که بی تدبیری دولت چهاردهم موجب این تحولات شده است. با این حال، دو مطلب در لابه لای خبرها کمتر مورد توجه قرار گرفت. اول تبعات احتمالی حادثه ای که برای خطوط لوله گاز در سال 1402 اتفاق افتاد و دوم توضیحاتی که وزیر نفت در جلسه پاسخ به سوال یک نماینده در 14 اسفند سال گذشته ارائه داد. کنار هم قرار دادن این موارد، تا حدی می تواند تبیین کننده اظهارات عجیب وزیر نیرو در روز گذشته باشد. وی گفت: مضیقه‌هایی که در زمستان به خاطر کسری سوخت در سال گذشته داشتیم، ریشه در توطئه و خیانت دشمن صهیونیستی داشته است.
چالش رسانه ای سوخت مایع نیروگاه ها در 1403
به گزارش خراسان، همزمانی قطعی گاز صنایع و خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده برق خانگی، به یکی از بی‌سابقه‌ترین بحران‌های انرژی در نیمه دوم سال گذشته انجامید. در آن هنگام این ادعا مطرح شد که بی تدبیری دولت چهاردهم منجر به ناترازی های به وقوع پیوسته شده است. آمار و اطلاعات مختلفی نیز ارائه شد نظیر مقایسه «متوسط روزانه پرشدگی و تخلیه مخازن گازوئیل نیروگاه ها» در 5 ماهه فعالیت دولت سیزدهم با سه ماهه دولت چهاردهم که اولی مثبت و در حدود 10 میلیون لیتر در روز بود. اما دومی منفی و حدود 7.2 میلیون لیتر تخلیه را نشان می داد. موضوعی که واکنش و توضیحات دولت را نیز در پی داشت.
بازار 
به عنوان مثال شانا (شبکه اطلاع رسانی نفت و انرژی) در 21 آبان در رد ادعاهای مطرح شده، عنوان کرد که ذخایر سوخت مایع کشور در حالی در دولت سیزدهم 2.6 میلیارد لیتر نسبت به سال 1402 کاهش یافت که وزارت نفت دولت چهاردهم آبان سال 1403 نسبت به سال 1402، 122 درصد نفت‌گاز بیشتری به نیروگاه‌های کشور تحویل داده است.
گزارش مستند وزیر نفت به مجلس
با این حال، واکاوی چرایی چالش ناترازی به وجود آمده، با پاسخ های وزیر نفت در صحن علنی مجلس به سوال یکی از نمایندگان، ابعاد جدید و دقیق تری پیدا کرد. به گزارش ایرنا، پاک نژاد در جلسه 14 اسفند سال گذشته، با اشاره به نامه 12 اردیبهشت جواد اوجی وزیر نفت وقت به دبیر شورای عالی امنیت ملی گفت: در آن نامه اعلام شده بود که امکان تامین گازوئیل بیش از عملکرد سال گذشته برای جبران کمبود گاز نیروگاه ها وجود ندارد و این کمبود باید از طریق مصرف نفت کوره انجام شود. وی به ابلاغیه دبیر شورای عالی امنیت ملی در این راستا اشاره کرد و افزود: طبق برنامه ارائه شده، نفت کوره باید از اواسط تابستان در نیروگاه ها مصرف می شد. این راهکار نجات ما در زمستان بود. اما سال 1403 را با مخازن خالی شروع کردیم و حدود 290 میلیون لیتر در فروردین ماه موجودی ذخایر نفت نیروگاهی ما بود، در ادامه هم وزیر وقت مکاتباتی با شورای امنیت داشتند و حتی دو روز قبل از جا به جایی به دلیل دغدغه‌مندی نامه نوشتند که چرا نفت کوره مطابق با برنامه ریزی سوزانده نمی‌شود، اما این سیاست در مرداد، شهریور، مهر و آبان اجرا نشد و تنها از اواخر آذرماه عملیاتی شد.
پاک نژاد توضیح داد: 29 مردادماه 1402، در یکی از مکاتبات رسمی، هشدار داده شده بود که در صورت عدم مصرف نفت کوره مطابق ابلاغیه شورای عالی امنیت ملی، محدودیت مصرف گاز در سایر نیروگاه‌ها اعمال خواهد شد و تبعات آن بر عهده وزارت نفت نخواهد بود. همکاران ما در دولت سیزدهم، شرایط بحرانی تأمین گاز و نفت گاز را کاملاً درک کرده بودند و راهکار مناسب، یعنی استفاده از نفت کوره در نیروگاه‌های بخاری، به‌موقع ارائه شد، اما این سیاست در زمان مقرر اجرا نشد. از اواسط تابستان باید شروع به نفت کوره سوزی می‌کردیم که آنی کار صورت گرفته و از اواخر آذر ماه تحت تأثیر شرایط اقدام شد که ای‌کاش دو ماه زودتر ابلاغیه دبیر شورای امنیت مورد عمل قرار می‌گرفت. وی تأکید کرد: اگر مصرف نفت کوره به‌موقع انجام می‌شد، ذخایر نفت گاز کاهش نمی‌یافت. اما به دلیل عدم اجرای این سیاست، نیروگاه‌ها به‌جای نفت کوره، از نفت گاز استفاده کردند که باعث کاهش ذخایر استراتژیک شد.
3 نکته کلیدی درباره بحران سوخت زمستان 1403
اظهارات وزیر نفت سه بعد جدید از ماجرای ناترازی گاز و برق در سال گذشته را آشکار ساخت.
1-مسئله ریشه در قبل از دولت چهاردهم دارد: اشاره وزیر نفت به نامه وزیر نفت دولت سیزدهم در اردیبهشت نشان می دهد چالش تامین گازوئیل را پیشتر هشدار داده است.
2-تعلل عجیب صورت گرفته در اجرای مصوبه شورای عالی امنیت ملی: این تعلل که هنوز مشخص نیست از سوی کدام بخش رخ داده، موجب شد تا تامین گازوئیل نیروگاه ها در زمستان سال قبل با چالش و تبعات بعدی روبه رو شود.
3- مخازن نفت گاز نیروگاهی از ابتدای سال خالی بوده است: این موضوع این سوال را پیش می آورد که دلیل خالی بودن این ذخایر چه بوده است؟
فرضیه ای که قوی تر شد
فرضیه ای که روز به روز قوی تر شد و البته تاکنون به طور شفاف بیان نشده، این است که اتفاقی که سال 1402 برای لوله رخ داد، موجب اختلال در ذخایر نیروگاه ها شده است. در خور ذکر است بهمن 1402خبر عجیبی توسط رسانه ها مطرح و عنوان شد که رژیم صهیونیستی حملات مخفیانه ای را به دو خط لوله اصلی گاز طبیعی در داخل ایران انجام داده و جریان گرما را در چند استان ایران مختل کرده است. این خبر چند روز بعد توسط اوجی وزیر نفت دولت سیزدهم تایید شد. اوجی دوم اسفند با اشاره به این موضوع از اقدام کم‌سابقه برای خنثی‌سازی این خرابکاری و مدیریت پیامدهای آن خبر داد.
اما با وجود این، یکی از ابعاد پنهان این ماجرا بعداً رسانه ای شد. آذر سال گذشته، توکلی مدیر عامل شرکت گاز در لابه لای اظهارات خود، اشاره ای به ماجرای خرابکاری در لوله های انتقال گاز در سال 1402 کرد و گفت: موضوعی که در سال گذشته برای خطوط لوله رخ داد، موجب شد تا نیروگاه‌ها از ذخایر خود استفاده کنند و امسال شاهد کمترین حجم ذخیره گاز بودیم.
این اظهارات تا حد زیادی با فرضیه مطرح شده و همچنین اظهارات وزیر نیرو در روز گذشته هم راستاست.
در نهایت، هرچند نقش خرابکاری خارجی در ناترازی زمستانی سال گذشته قابل انکار نیست، اما این پدیده بیش از آن که ناشی از یک عامل مقطعی باشد، ریشه در مشکلات ساختاری بلندمدت دارد. غفلت از مدیریت مصرف، اتکای یک‌جانبه به گاز طبیعی و عدم‌توازن در ذخیره‌سازی سوخت، زنگ خطرهایی هستند که بار دیگر به صدا درآمدند. دولت سیزدهم اکنون باید در کنار توسعه زیرساخت‌های انرژی تجدیدپذیر، به ابزارهای قیمتی و غیرقیمتی برای کنترل مصرف انرژی نیز توجه جدی‌تری نشان دهد.