بازار آریا - دنیای اقتصاد : با اعلام صورت‌های مالی (حسابرسی‌نشده و غیرتلفیقی) سه خودروساز بزرگ کشور به سایت کدال، مشخص شد زیان انباشته آنها در پایان آذر امسال به بالای 80هزار میلیارد تومان رسیده که رشدی هنگفت را نسبت به دوره مشابه سال گذشته نشان می‌دهد. صورت‌های مالی ارائه‌‌شده از سوی خودروسازان به کدال که مربوط به دوره 9‌ماهه امسال است، غیرتلفیقی بوده و تنها به سه شرکت مادر یعنی ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو تعلق دارد. بنابراین اعداد و ارقامی که به عنوان سود و زیان (انباشته یا 9‌ماهه) در صورت‌های مالی منتشر شده، بدون لحاظ شرکت‌های زیرمجموعه خودروسازان بزرگ است.
با توجه به صورت‌های مالی موردنظر، زیان انباشته سه خودروساز بزرگ کشور در پایان آذر امسال در مجموع به بیش از 82هزار میلیارد تومان رسیده است. در مقایسه با زیان انباشته (حسابرسی‌نشده) 9 ماه مشابه سال گذشته، خودروسازان حدودا 13هزار و 600میلیارد تومان به زیان انباشته خود اضافه کرده‌اند. بنابراین زیان انباشته سه خودروساز بزرگ کشور در مقایسه با 9 ماه مشابه سال گذشته حدودا 20درصد رشد را نشان می‌دهد. این زیان البته تنها متعلق به خود ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو است و با اضافه شدن شرکت‌های زیرمجموعه، زیان انباشته تلفیقی عددی غیر از این و احتمالا بالاتر خواهد بود. طبق آخرین آماری که از سوی فعالان خودروسازی کشور اعلام شده، مجموع زیان انباشته تلفیقی خودروسازان تا پایان آذر امسال به بالای 150هزار میلیارد تومان رسیده است.
با وجود رشد زیان انباشته همه خودروسازان بزرگ، اما سود و زیان آنها در دوره 9‌ماهه امسال متفاوت از یکدیگر است. طبق آمار، زیان دوره 9‌ماهه امسال سایپا و پارس‌خودرو در مجموع به بالای هشت‌هزار و 500 میلیارد تومان رسیده و این در حالی است که ایران‌خودرو در صورت‌های مالی خود برای 9 ماه امسال سود اعلام کرده است. به نظر می‌رسد سوددهی ایران‌خودرو به اقدام اخیر این شرکت مبنی بر جبران زیان ناشی از قیمت‌گذاری دستوری توسط دولت مربوط می‌شود.
در این مورد اتفاقا ایران‌خودرو چندی پیش در اطلاعیه‌ای پاسخ پرسش سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر دلایل تغییر سودآوری نسبت به دوره مشابه سال قبل و جبران زیان ناشی از اعمال قیمت‌های دستوری را اعلام کرد. طبق قانون، دولت در صورت تعیین قیمت دستوری برای کالاهای مختلف از جمله خودرو، باید ما‌به‌التفاوت آن را با قیمت عادله، برای تولیدکننده جبران کند. در این مورد البته دو تفسیر وجود دارد؛ یکی اینکه مابه‌التفاوت موردنظر از اختلاف قیمت تمام‌شده تولید خودرو با قیمت دستوری به دست می‌آید و دیگری آن‌که منظور از این ما‌به‌التفاوت، اختلاف بین قیمت دستوری و قیمت بازار است. اتفاقی که در صورت‌های مالی 9‌ ماه نخست ایران خودرو رخ داده، این است که این شرکت ما‌به‌التفاوت قیمت دستوری و هزینه تولید محصولات را محاسبه و از زیان خود جدا کرده و به پای دولت نوشته‌ است.

به همین دلیل است که ایران‌خودرویی‌ها با وجود زیان انباشته هنگفتشان، از سوددهی در 9 ماه امسال گفته‌اند. این موضوع البته فعلا روی کاغذ اتفاق افتاده و طبعا تا وقتی عملیاتی نشود، نمی‌توان گفت ایران‌خودرو به سود رسیده است. به عبارت بهتر، اتفاقی که در حال حاضر رخ داده، محاسبه سهم دولت از زیاندهی خودروسازان است؛ اما اینکه دولت حاضر به جبران آن به هر نحوی شود یا نه، مساله دیگری است. به اعتقاد کارشناسان، دولت می‌تواند سهم خود را از طریق تزریق مبلغ زیان به خودروسازان جبران کند یا به‌نوعی تهاتر کرده و تخفیف‌ها و معافیت‌های مالی برای آنها در نظر بگیرد.
اما نکته دیگر در مورد صورت‌های مالی خودروسازان این است که به نظر می‌رسد عرضه خودرو در بورس کالا نتوانسته نقش قابل‌ذکری در کاهش زیاندهی آنها داشته باشد. از میانه‌های تابستان امسال به بعد، خودروسازان برخی از محصولات خود را در بورس کالا عرضه کردند و اتفاقا از محل فروش آنها سود خوبی به دست آوردند. با‌این‌حال به دلایل مختلف، این اتفاق نتوانسته بر کاهش زیاندهی خودروسازان اثر قابل‌ذکری داشته باشد. یک دلیل این ماجرا این است که تا به امروز تعداد بسیار اندکی از خودروهای داخلی روانه بورس کالا شده‌اند و گفته می‌شود تعداد کل خودروهای رفته به بورس تنها دودرصد ظرفیت فروش خودروسازان بوده است. از طرفی، طبق تکالیف مجلس شورای اسلامی، 70درصد ظرفیت فروش خودروسازان خارج از بورس کالا و با قیمت‌های دستوری به فروش می‌رود. در نهایت اینکه به اعتقاد کارشناسان بازار سرمایه، اثرات هرچند اندک فروش خودرو در بورس کالا احتمالا خود را در صورت‌های مالی سه‌ماهه چهارم خودروسازان نشان خواهد داد.
جزئیات سود و زیان خودروسازان
نگاهی به جزئیات فروش و به تبع آن، سود و زیان خودروسازان در 9 ماه امسال بیندازیم تا مشخص شود آنها چه کارنامه‌ای از در این بخش از خود به جا گذاشته‌اند. طبق آنچه در صورت‌های مالی غول‌های جاده‌مخصوص آمده، آنها عملکرد متفاوتی را از خود به جا گذاشته‌اند که البته این موضوع بیش از هر مساله دیگری ناشی از تغییر رویکرد در صورت‌های مالی ایران‌خودرو است. در صورت‌های مالی ایران‌خودرو، نه‌تنها برای 9 ماه امسال این شرکت زیانی به ثبت نرسیده، بلکه حتی سودی اندک نیز برآورد شده است. این خودروساز در بازه زمانی 9ماهه امسال، در مجموع بیش از 114میلیارد تومان سود را در صورت‌های مالی خود به ثبت رسانده است. این در حالی است که سود موردنظر در واقع با فرض اینکه دولت طبق قانون زیان ناشی از اعمال سیاست قیمت‌گذاری دستوری را برای این خودروساز جبران کند، محاسبه شده است.
طبق قانون، دولت باید زیان ناشی از اعمال قیمت‌گذاری دستوری برای کالاهای مختلف را جبران کند و این موضوع از سال‌ها پیش مطالبه خودروسازان بوده است. با‌این‌حال، این مطالبه هنوز محقق نشده و خودروسازان همواره در این سال‌ها، زیانی هنگفت را در صورت‌های مالی خود منعکس کرده‌اند. در‌حال‌حاضر نیز دولت این زیان را جبران نکرده و تنها اتفاق رخ‌داده این است که ایران‌خودرو سهم هزینه‌های ناشی از قیمت‌گذاری دستوری (زیانی که دولت باید جبران کند) را در صورت‌های مالی خود تفکیک کرده است. به عبارت بهتر، سود بیش از 114میلیاردتومانی ایران‌خودرو، روی کاغذ حاصل شده و زمانی عملی خواهد شد که زیان ناشی از قیمت‌گذاری دستوری توسط دولت جبران شود.
به هر حال، ایران‌خودرو در 9 ماه امسال و با پیش‌فرضی که شرح آن رفت، به سوددهی رسیده است. این در حالی است که زیان انباشته این شرکت تا پایان آذر امسال به حدود 41هزار میلیارد تومان رسیده است. این زیان البته تنها به خود ایران‌خودرو مربوط می‌شود و شرکت‌های زیرمجموعه گروه صنعتی را در بر نمی‌گیرد. آبی‌های جاده‌مخصوص در 9 ماه سال جاری بیش از 421هزار و 50 دستگاه انواع محصول را به تولید رسانده و در مقابل، 440هزار و 379 دستگاه خودرو را به فروش رسانده است. طبق صورت‌های مالی، بزرگ‌ترین خودروسازان ایران برای تولید 9ماهه خود بالغ بر 138هزار میلیارد تومان هزینه کرده‌است. با‌این‌حال، مبلغ فروش کل این شرکت در همین بازه زمانی کمی بیش از 128هزار میلیارد تومان بوده است. با این حساب، سود (زیان) ناخالص ایران خودرو در 9 ماه امسال بالغ بر 9هزار و 700میلیارد تومان بوده است.
طبق اعلام ایران‌خودرو، این شرکت در بازه زمانی تحت بررسی، از محل فروش بیشتر محصولات دچار زیان شده است، هرچند البته اطلاعات مربوط به هایما (که طی چند ماه گذشته بیشتر در بورس کالا عرضه شده) انشار نیافته است. اما این شرکت به واسطه فروش برخی از محصولات خود سود نیز حاصل کرده است. ایران‌خودرویی‌ها از ناحیه فروش بیش از 273هزار دستگاه از خانواده پژو، بیش از 11هزار میلیارد تومان زیان دیده‌اند. آبی‌های جاده‌‌مخصوص تا پایان آذر سال جاری در مجموع بالغ بر 52هزار دستگاه از اعضای خانواده سمند را به فروش رسانده‌اند و از محل فروش این تعداد دستگاه خودرو حدود هزار و 400میلیارد تومان ضرر کرده‌اند.
در بازه زمانی تحت بررسی همچنین بیش از 57هزار دستگاه دنا نیز به فروش رفته که از این ناحیه زیانی 770میلیاردتومانی نصیب بزرگ‌ترین خودروساز ایران شده است. دیگر محصول ایران‌خودرو یعنی رانا نیز که بیش از 29هزار دستگاه فروش تا پایان آذر امسال داشته، زیانی تقریبا 249میلیارد تومانی روی دست این شرکت گذاشته است. در صورت‌های مالی ایران‌خودرو دو مورد به نام‌های «سایر محصولات» و «فروش قطعات و لوازم» نیز به چشم می‌آید که هر دوی آنها سودآور بوده و به ترتیب سودی حدودا هزار و 300میلیارد تومانی و دوهزار و 500میلیارد تومانی برای این خودروساز به ارمغان آورده‌اند.
از ایران‌خودرو بگذریم و سری هم به سایپا به عنوان دومین خودروساز بزرگ کشور بزنیم. طبق آنچه در صورت‌های مالی سایپا آمده، زیان 9ماهه این شرکت تا پایان آذر امسال بیش از سه‌هزار و 700میلیارد تومان بوده است. به نظر می‌رسد سایپایی‌ها از تاکتیک ایران‌خودرو مبنی بر غربالگری زیان خود استفاده نکرده‌اند و به همین دلیل به عکس رقیب آبی‌‌پوش‌شان، ضرری هنگفت در کارنامه 9 ماهه آنها به ثبت رسیده است. این شرکت همچنین کماکان با زیان انباشته‌ای کلان دست‌وپنجه نرم می‌کند. بنابر آمار ارائه‌شده در صورت‌های مالی، سایپا بیش از 28هزار میلیارد تومان زیان انباشته را تا پایان آذر امسال ثبت کرده است که البته تنها به خود این شرکت مربوط می‌شود و زیرمجموعه‌ها را در بر نمی‌گیرد.
سری هم به جزئیات افت ‌و‌ خیز سود و زیان سایپا بزنیم و ببینیم این شرکت چه کارنامه‌ای تا پایان آذر امسال از خود به جا گذاشته است. نارنجی‌های جاده‌‌مخصوص در 9 ماه امسال 257هزار و 453 دستگاه محصول را به تولید رسانده‌اند و این در حالی است که در همین دوره 291هزار و 483 دستگاه خودرو توسط سایپا به فروش رفته است. مبلغ بهای تمام‌شده محصولات تولیدی این شرکت در 9 ماه امسال بالغ بر 42هزار میلیارد تومان بوده است، حال آن‌که مبلغ فروش به بالای 43هزار و 300میلیارد تومان رسیده است. بنابراین سایپایی‌ها بیش از 915میلیارد تومان سود ناخالص در بازه زمانی تحت بررسی به دست آورده‌اند. به جز گروه ایکس 200 شامل تیبا، کوئیک و ساینا، دومین خودروساز بزرگ ایران در فروش دیگر محصولات خود سود کسب کرده است. بر این اساس، از ناحیه فروش حدودا 235هزار دستگاه تیبا، کوئیک و ساینا بیش از هزار و 129میلیارد تومان زیان در صورت‌های مالی سایپا به ثبت رسیده است.
از محل فروش حدود 33هزار و 362 دستگاه وانت پراید (‌پراید‌151‌) اما بالغ بر 980 میلیارد تومان سود متوجه دومین خودروساز بزرگ کشور شده است. سایپایی‌ها همچنین بیش از 24هزار دستگاه شاهین را در 9 ماه امسال به فروش رسانده‌اند تا از این ناحیه بالغ بر 900میلیارد تومان سود به دست بیاورند. در نهایت پارس‌خودرویی‌ها نیز مانند سایپا هزینه مربوط به سهم دولت در جبران زیان ناشی از قیمت‌گذاری دستوری را تفکیک نکرده‌اند، بنابراین زیانی هنگفت در صورت‌های مالی 9ماهه آنها به ثبت رسیده است. بر این اساس، سومین خودروساز بزرگ ایران در 9 ماه امسال بالغ بر چهارهزار و 800میلیارد تومان زیان به ثبت رسانده است. همچنین زیان انباشته پارس‌خودرو تا پایان آذرماه امسال بیش از 13هزار و 200میلیارد تومان بوده است. پارس‌خودرو در 9 ماه امسال بالغ بر 100هزار دستگاه محصول را به تولید رسانده و نزدیک به 105هزار دستگاه خودرو نیز فروخته است. جمع مبلغ فروش این شرکت در پایان آذر امسال عددی بالغ بر 15هزار و 500میلیارد تومان بوده است.
--> اخبار مرتبط 152 هزار خودرو در پارکینگ تولید بحران تقاضا در کمین خودروسازان؟ ریزش تقاضا با کاهش رانت دخل‌و‌خرج خودروسازان در 98 جامعه‌شناسی بخت‌آزمایی خودرو