بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد - سارا بنی‌صدر : از سیدنی تا واشنگتن و زوریخ، بانک‌های مرکزی بزرگ در هفته‌های اخیر سرعت افزایش نرخ بهره را افزایش داده‌اند، که نشان‌‌دهنده این نگرانی است که تورم آن‌طور که انتظار می‌رفته کاهش نیافته است. براساس گزارش وال استریت ژورنال، بانک بی‌آی‌اس (بانک تسویه حساب‌های بین‌المللی) به بانک‌های مرکزی جهان هشدار داده است که باید نرخ بهره را با شدت بیشتری افزایش دهند، حتی اگر به رشد آسیب وارد کند.
این نهاد در گزارش سالانه خود هشدار داد در صورتی ‌که افزایش نرخ بهره با شدت بیشتری انجام نشود، جهان در خطر یک مارپیچ تورمی به سبک دهه 1970 قرار خواهد گرفت. حتی در صورتی‌که افزایش نرخ بهره با شدت بیشتری نیز انجام شود، اقتصاد جهان ممکن است با ترکیب خطرناکی از رشد پایین یا منفی و تورم بالا (رکود تورمی) روبرو شود. فدرال رزرو در ماه جاری نرخ بهره را 75/ 0درصد افزایش داد و به دامنه 5/ 1 تا 75/ 1درصد رساند، ولی با توجه به نرخ تورم، نرخ بهره به صورت واقعی همچنان منفی است. بانک‌های مرکزی در استرالیا، کانادا، نیوزلند، سوئیس و نروژ به‌تازگی 5/ 0درصد افزایش نرخ بهره اعلام کرده‌اند، ولی نرخ‌های بهره واقعی هنوز کمتر از صفر است.
بانک بی‌آی‌اس معتقد است افزایش تدریجی نرخ‌های بهره با سرعتی کمتر از نرخ تورم به معنای کاهش نرخ‌های بهره واقعی است؛ با توجه به وسعت فشار تورمی در سال گذشته، نرخ‌های بهره واقعی باید به صورت واقعی افزایش پیدا کنند تا تقاضا تعدیل شود. تورم ارزش پول را کاهش می‌دهد و در صورتی ‌که نرخ بهره کمتر از نرخ تورم باشد، وام‌گیرندگان کمتر از چیزی که قرض گرفته‌اند بازپرداخت می‌کنند، که برحسب میزان قدرت خرید آن پول محاسبه می‌شود. این مساله مردم را تشویق به وام گرفتن می‌کند. بانک بی‌آی‌اس، که به عنوان یک بانک و اندیشکده بانک‌های مرکزی عمل می‌کند، شباهت‌های نگران‌کننده‌ای با دهه 1970 ترسیم کرده است. در آن زمان هم مانند حالا، نرخ‌های بهره واقعی به پایین‌تر از صفر رسیدند، که به این معناست بانک‌های مرکزی با افزایش تورم به جای کاهش فعالیت‌های اقتصادی، آن را تحریک می‌کردند.
بی‌آی‌اس معتقد است کاهش متوسط در فعالیت‌های اقتصادی ممکن است کافی نباشد؛ کاهش تورم ممکن است مانند پس از تورم بزرگ دهه 1970، با هزینه‌های تولیدی قابل‌توجهی همراه باشد. بی‌آی‌اس در سال‌های اخیر هشدارهای زیادی درباره تکیه بیش از حد بر پول آسان داده است، ولی توصیه‌هایش تا حد زیادی مورد توجه قرار نگرفته است. با این وجود شرایط حال حاضر تفاوت‌هایی هم با دهه 1970 دارد. به گفته بی‌آی‌اس، افزایش‌های اخیر در قیمت کالاهای پایه نسبت به آن زمان کمتر است، گرچه طیف وسیع‌تری از کالاها را در بر می‌گیرد، و عرضه کالاهای پایه تاکنون بهتر حفظ شده است. بانک‌های مرکزی مهم حالا مستقل از دولت‌ها هستند و دستور روشنی برای حفظ تورم روی نرخ 2 درصد دارند، که هیچ‌کدام از این شرایط در دهه 1970 وجود نداشته است.
در آن زمان، رئیس فدرال رزرو، آرتور برنز، پس از آنکه توسط رئیس‌جمهور وقت آمریکا ریچارد نیکسون برای پایین نگه داشتن نرخ بیکاری پس از انتخابات سال 1972 تحت فشار قرار گرفت، در افزایش نرخ بهره دچار تاخیر شد. به گفته بی‌آی‌اس، با این‌حال با وجود کاهش شدید پیش از شوک قیمت نفت، مسیر نرخ‌های بهره واقعی در اقتصادهای پیشرفته در طول دوازده ماه گذشته بسیار به دهه 1970 شبیه است. در اغلب کشورهای پیشرفته، نرخ‌های بهره واقعی بین یک تا شش درصد پایین‌تر از محدوده تاریخی خود در طول سه دهه گذشته است. مقامات فدرال رزرو اوایل ماه جاری اعلام کردند انتظار دارند نرخ بهره را در سال آینده تا محدوده 5/ 3 تا 4درصد افزایش دهند. اگر تورم به هدف 2درصدی فدرال رزرو بازگردد نرخ بهره واقعی مثبت خواهد بود، ولی اگر تورم نزدیک به سطوح فعلی باقی بماند نرخ بهره واقعی منفی خواهد بود. آنها انتظار دارند نرخ بیکاری کمی افزایش یابد و از 6/ 3درصد به 1/ 4درصد در 2024 برسد.
این سناریو از وقوع رکود جلوگیری می‌کند، گرچه جروم پاول رئیس فدرال رزرو هفته گذشته به قانونگذاران گفت احتمال وقوع رکود وجود دارد. مطالعه بی‌آی‌اس از 35 کشور در فاصله سال‌های 1985 و 2018 نشان می‌دهد، در صورتی که تورم در ابتدا بالا باشد و نرخ بهره کشورها پس از تعدیل با تورم پایین باشد، اقتصادها به احتمال زیاد در طول چرخه افزایش نرخ بهره با رکود مواجه می‌شوند.