بزرگنمايي:

بازار آریا - در سلسله‌های نشست‌های تخصصی حوزه رسانه در سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب رضا قربانی، موسس رسانه راه‌ پرداخت در غرفه «دنیای‌اقتصاد» به بررسی حوزه نشرهای تخصصی پرداخت. رضا قربانی در این نشست عنوان کرد: صنعت نشر یک صنعت کوچک با حاشیه سود بسیار کوچک است. یک انتشاراتی ممکن است همواره با این مساله روبه‌رو باشد که هیچ تضمینی برای ادامه فعالیت او وجود نداشته باشد.
کتاب یک کالای مصرفی
قربانی در ادامه یادآور شد: صنعت نشر عادت کرده است که همواره غر بزند و روش‌های رفته را تکرار کند و به این باور نرسیده که به‌صورت تخصصی به مقوله کتاب نگاه کند و همواره کتاب را یک کالای فرهنگی و لوکس می‌بیند، درحالی‌که کتاب یک کالای مصرفی همانند بسیاری از کالاهای دیگر است. علت مصرف کاغذ کتاب بالکی در کشورهای اروپایی به دلیل سبک بودن و مصرفی بودن این کاغذ است. کتاب یک کالای مصرفی است که باید در دست عموم قرار بگیرد. وی با تاکید بر این موضوع که در برخی حوزه‌ها آد‌م‌ها تشنه دانستن و آگاهی هستند، خاطرنشان کرد: در این راستا موضوع آن است که آیا ما به سوالات افراد جواب می‌دهیم یا به سوالات خودمان. چرا باید این تصور در ما وجود داشته باشد که کتاب‌ باید به ادبیات فرانسه یا روسیه اختصاص داده شود. بسیاری از مسائل روزمره و سوالات عموم مردم نیز می‌تواند موضوع جالب و خواندنی یک کتاب باشد. کتاب یک چارچوب مشخص دارد که شروع و پایان دارد و به‌درستی می‌تواند پاسخگوی نیاز مخاطب باشد. اتفاقی که در «راه پرداخت» روی داد، این بود که به سمت نشر تخصصی پیش رفت.
قربانی در پاسخ به این پرسش که به چه روش‌هایی نیازسنجی انجام می‌دهید، عنوان کرد: در این راستا دو مسیر را می‌توان در پیش گرفت، یک روش از طریق شنیدن نیازهای مردم در جامعه یا از طریق شبکه‌های اجتماعی است که روش سختی نیست، حتی در حوزه‌های تخصصی مانند رمز ارز در میان مردم نیز در سطح جامعه مسائلی را می‌شنوید که نیاز به پاسخ دارد. روش دوم نیز انجام پیمایش‌های گسترده است. باید در این راستا اقدام‌های پژوهشی پیوسته انجام شود و بر مبنای آمار پیش رفت. شرکت‌های گوگل و اینستاگرام براساس این داده‌ها پیش می‌روند. وی در ادامه یادآور شد: موضوع آن است که آنقدر به سوالات مردم پاسخ داده نشده، با همین روش‌های دم‌دستی نیز می‌توانیم پیش برویم و نیازهای آنها را متوجه شویم. البته گوش دادن به صحبت‌های مردم عادتی است که من به‌و‌اسطه حرفه روزنامه‌نگاری آن را انجام می‌دهم، روش کار من این است که بدانم مردم چه می‌خواهند و برای پاسخ به آن سوالات پیش بروم و «راه پرداخت» این‌گونه شکل گرفت. مدیر رسانه راه پرداخت در پاسخ به این پرسش که در این فضایی که خریداران کتاب سیر نزولی پیدا کرده‌اند، چگونه می‌توانید کتاب بفروشید، گفت: اتفاق‌هایی مانند گسترش خدمات پستی در ایران روی داده است و این امر باعث شده که روش‌های فروش شکل‌های تازه‌تری به خود بگیرد. البته فروشگاه‌های فیزیکی با فروش مجازی در موازات همدیگر قرار دارند و به هیچ عنوان یکی جایگزین دیگری نشده است. البته هم‌اکنون شهر کتاب‌ها بسیار افزایش یافته و بسیاری در شهر کتاب ساعت‌ها وقت خود را می‌گذرانند. یا کافه کتاب‌ها شکل گرفته‌اند، این اتفاق‌ها در فضای مجازی روی نمی‌دهد.
کتاب یک راه مبارزه است
قربانی ادامه داد:‌ کتاب یک دریچه به‌شمار می‌رود و عموم کتاب‌ها خوب هستند و کتاب یک راه مبارزه است. برای نمونه اینکه در حوزه بانکداری سال‌هاست برخی ادعا می‌کنند که بانکداری در کشور ما نیازمند اصلاح و روش‌های دیگری است، خود به نوعی مبارزه است. وی افزود:‌ نمایشگاه و فروشگاه فیزیکی سر جای خود قرار دارد، فضای مجازی نیز رویکردهای جدید است و این دو به هیچ عنوان با یکدیگر دشمنی ندارند. بیشتر خریداران ما جالب است که از تهران نیستند و از شهرهای مختلف از سراسر کشور سفارش می‌دهند. موضوع دردناک این است که گمان می‌کنیم این دو رویکرد در مقابل هم قرار دارند، اما به هیچ‌وجه این‌گونه نیست. موسس رسانه راه‌ پرداخت در ادامه خاطرنشان کرد: در دنیا زمانی که درباره کتاب صحبت می‌شود، بیشتر منظور تالیف است، اما در ایران در حوزه‌های تخصصی ترجمه بیشتر از تالیف است. قربانی افزود: کار سختی نیست بخواهیم کتاب‌های خود را به سمت موضوعات پرفروش پیش ببریم. اگر سری به فضاهای مجازی بزنید، مشاهده می‌کنید که آنها بهتر از ما نیاز مردم را متوجه شده‌اند. این موضوعات را می‌توان در زمینه ترجمه به‌راحتی بیرون کشید، اما در زمینه تالیف این کار سخت‌تر می‌شود و برای آن باید سال‌ها تلاش کرد.
وی یادآور شد:‌ ما برای تالیف هر کتابی به‌دنبال حامی رفتیم، البته پیدا کردن حامی و متقاعد کردن آنها فرآیند طولانی و سختی به‌شمار می‌رود که نیازمند کارهای بسیار ظریفی است. موسس رسانه راه‌ پرداخت در پاسخ به این پرسش که به تدوام کار نشر امیدوار هستید و فکر می‌کنید که آینده نشر تخصصی به کدام سمت و سو پیش خواهد رفت، عنوان کرد: در برخی طرح‌ها پیش‌بینی‌های 5 ساله از ما می‌خواهند، این در حالی است که در کشور ما حتی نمی‌توان پیش‌بینی یک ماه کرد. در ایران با این صنعت نشر که مشکل کاغذ و دلالان کاغذ دارد، نمی‌توانیم دورتر را مشاهده کنیم. قربانی تاکید کرد:‌ در کشور ما حوزه‌ای که نیاز به تغییر دارد، حوزه آموزش است. شاید امری رویایی باشد، اما اگر امکان داشت باید بیشترین حقوق‌ها را به معلم‌ها داد، درحالی‌که شغل معلمی در ایران کمترین حقوق را دریافت می‌کند. در کتاب نیز همین‌گونه است، البته ما خواستار یارانه نبوده‌ایم، ولی نمی‌شود با این روال پیش رفت. غر روزانه هم نمی‌زنیم که جنس گران شده یا تورم داریم. در زمینه سیاستگذاری نیز شاهد بازی‌های سیاسی هستیم که هر دوره افرادی سرکار می‌آیند و دوره قبل را متهم می‌کنند. با این روال همه چیز از بین می‌رود. این از دست رفتن باید یک جایی متوقف شود و آن نقطه حوزه آموزش است.
وی با تاکید بر این موضوع که باید برای سلیقه تمام مخاطبان بتوانیم تولید محتوا کنیم، گفت: کتاب زرد هم یک نقطه آغاز برای مطالعه است و جایگاه خودش را دارد. این فعال حوزه نشر ادامه داد:‌ زمانی که به نشر تخصصی نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که چاره‌ای جز گسترش نشر تخصصی نداریم. در رسانه‌ نیز این اتفاق روی داده و رسانه‌های عمومی کمرنگ شده‌اند و رسانه‌های تخصصی در حال پررنگ شدن هستند. این دوره گذار سختی است و این برای افرادی که درگیر روش‌های سنتی هستند، تا حدی مشکل خواهد بود. فشار و جبر زمانه تغییر بسیاری ایجاد خواهد کرد و ما قادر نخواهیم بود که با همین مدل‌ها جلو برویم.
موسس رسانه راه‌ پرداخت در پاسخ به این پرسش که چگونه کتاب‌های فیزیکی را به سایر شکل‌های دیگر رسانه مانند پادکست و ... تبدیل می‌کنید، گفت:‌ ما در این حوزه بسیار ضعیف هستیم، البته برخی کتاب‌ها را صوتی کرده‌ایم، حتی به این فکر هستیم که به سمت تولید ویدئو برویم، البته این انواع شکل‌های رسانه در کنار هم قرار دارند و نمی‌توان آنچه به صورت کتاب چاپ شده‌ را عینا به فضای دیجیتال برد. این فضاها باید باهم پیش بروند. در زمینه کتاب صوتی نیز باید این موضوع را در نظر گرفت که عینا کتاب قابلیت تبدیل شدن به صوت را ندارد. صوتی شدن مدیومی جدید است که متخصصان خودش را می‌طلبد. در این زمینه فیدیبو و طاقچه خوب عمل کرده‌اند، اما باز جای بیشتر برای کار کردن دارد. یا خلاصه کردن حرفه‌ای و دقیق در راستای کتاب‌ها در حال شکل گرفتن هستند. نمی‌توانیم ادعا کنیم که کتاب وحی منزل است و عین همان باید خوانده شود، مدیوم‌های دیگر نیز در راستای کتاب در حال شکل گرفتن هستند. چه بسا ممکن است که در آینده محوریت اصلی کتاب الکترونیکی شود که نسخه چاپی و صوتی نیز داشته باشد. این روزها ممکن است بسیاری یک کتاب را نخوانده باشند، اما پادکست‌های آن را شنیده باشند.
قربانی در پاسخ به این پرسش که آیا حوزه نشر در دنیا یا داخل چه اندازه ظرفیت رشد دارد، گفت: اگر بخواهیم کار بین‌المللی انجام دهیم، نخستین قدم این است که حجم تالیف را افزایش بدهیم که این امر نیازمند وجود زیرساخت‌ها و افرادی است که در این راستا فکر کنند، وقت بگذارند و بنویسند. البته بهترین راه بین‌المللی شدن، بومی شدن است. اگر ما بتوانیم راجع به خودمان صحبت کنیم، راه درست را در پیش گرفته‌ایم. باید بتوانیم راجع به موضوعات بدون موضع‌گیری صحبت کنیم.
وی تاکید کرد: باید تالیف ارزشمند شمرده شود و به کسانی که در این راستا فعالیت می‌کنند، بها داد، نه اینکه عرصه را بر آنها تنگ کرد. در حوزه‌های بسیاری کسی حاضر به صحبت کردن نیست و این رویکرد سبب می‌شود رسانه‌های بیگانه با اهداف خاص خود، اطلاع‌رسانی کنند. موسس راه پرداخت در پایان گفت: نگاه کسانی که در حوزه اقتصادی کار می‌کنند، بسیار سنتی است و نگاه مصرفی به کتاب ندارند. البته باید یادآور شد که در حوزه‌های اقتصادی، نشرهای تخصصی ایجاد شده‌اند و به کسب‌وکارها نگاه دارند و در فضای نشر کسب‌وکارهای داخلی را معرفی می‌کنند. اتفاقا کسب‌وکارها نیز این حوزه‌ها را می‌شناسند. ناشران ما باید مجموعه‌های اقتصادی را به مردم بشناسانند.