بزرگنمايي:

بازار آریا - امیررضا اعلاباف/ تحلیلگر بازار سرمایه همان‌طور که از منحنی نرخ بهره اسناد خزانه اسلامی (اوراق غیر‌نقدی و بدون‌کوپن دولتی) که طبق اطلاعات آخرین روز معاملاتی تهیه‌شده، مشخص می‌شود وضعیت فعلی منحنی نرخ بهره با توجه به اختلاف ناچیز نرخ بازده تا سررسید ‌نزدیک‌ترین و دورترین سررسید‌ها که‌ برابر با کمتر از 30نقطه پایه یا (basis points ) است، تقریبا صاف است که با توجه به تعریف نظریه رجحان نقدینگی یا( Liquidity Preference ) نرخ بازده تا سررسید ‌اوراق حاصل میانگین نرخ‌های بهره کوتاه‌مدت موردانتظار در عمر اوراق به‌علاوه یک صرف ( premium) از بابت نگهداری طولانی‌مدت‌تر و قفل‌شدن نقدینگی است که سرمایه‌گذاران از بابت آن بازدهی بیشتری را در مقایسه با سررسید‌های کوتاه‌تر مطالبه می‌کنند.
به‌طور کلی با توجه به نبود اوراق بلندمدت در اقتصاد ایران نظیر اسناد خزانه 10‌ساله موجود در سایر کشور‌ها و عدم‌امکان مقایسه آن با سررسید‌های کوتاه (2ساله) امکان ارائه تفسیر و تحلیل دقیق از ساختار زمانی نرخ بهره به‌معنای واقعی خود وجود ندارد، اما به‌طور کلی منحنی نرخ بهره به شکل Flatبه‌معنای انتظار بازار مبنی‌بر بالا‌بودن نسبی نرخ بهره در سطح فعلی و کاهش جزئی نرخ بهره در آینده و جبران‌شدن کاهش موردانتظار با اضافه‌شدن پریمیوم است. در حال‌حاضر طبق منحنی نرخ بهره در ایران انتظار داریم نرخ بهره برای مدت طولانی‌تری در سطوح بالا باقی‌بماند و کاهش جزئی را در 2سال‌آینده تجربه کند که می‌تواند به‌عنوان انتظارات تورمی نیز تلقی شود؛ زیرا طبق معادله فیشر در اقتصاد رابطه مستقیمی میان نرخ تورم و نرخ بهره اسمی وجود دارد. در شرایط فعلی برای ایجاد یک ایده کلی از نرخ‌های موثر تامین مالی بنگاه‌های خصوصی می‌توان با لحاظ یک صرف ریسک‌نکول معادل با 10‌درصد بر روی نرخ بدون‌ریسک به میانگین نرخ‌های موجود دست‌یافت که در حال‌حاضر در کانال 42‌درصد است.
از ابتدای سال‌جاری به تعداد 3دفعه حراج اجرای سیاست پولی توسط بانک‌مرکزی برگزار شده‌است که در مجموع 4600‌میلیارد‌تومان به بدهی قانونی بانک‌ها به بانک‌مرکزی در اثر تزریق موقت منابع توسط بانک‌مرکزی در قالب توافق بازخرید از نوع term-repo با سررسید ‌یک‌هفته و با احتساب استفاده بانک‌ها از اعتبارگیری قاعده‌مند به‌صورت شبانه اضافه شده‌است. بررسی آخرین عملیات بازار باز انجام‌شده توسط سیاستگذار پولی نشان می‌دهد که بانک‌مرکزی با پاسخ به 99‌درصد از درخواست‌های ارسالی بانک‌ها در سامانه «تابا» (بازار بین‌بانکی) در مجموع به مبلغ 203 همت منابع در اختیار بانک‌ها قرار داده‌است و همچنین با درنظرگرفتن ریپو سررسید‌شده کل خالص تزریق منابع به منفی 1.9همت رسیده که برخلاف رویه دو هفته گذشته است.
همچنین شاخص داخلی بنده که دنبال‌کننده موضع سیاستگذار پولی در تعامل با بانک‌ها است این هفته در سطح 0.98‌واحدی ایستاده است که با وجود زیر یک‌ واحد‌بودن و قرارگیری در ناحیه انقباضی همچنان متعادل محسوب شده و در مقایسه با عملکرد بانک‌مرکزی در دوره مشابه سال‌قبل (اول اردیبهشت سال‌1402) که شاهد سطوح 0.6‌واحدی بودیم، بسیار ملایم‌تر محسوب می‌شود که با درنظرگرفتن ملاحظات بودجه‌ای و ارزی کشور منطقی است. انتظار داریم بانک‌مرکزی اقدام به هدایت نرخ بهره شبانه به سطوح بالاتر نکند؛ هرچند ممکن است در صورت تداوم بی‌ثباتی‌های ارزی یا سایر تحولات کلان اقتصادی و اجتماعی انتظارات تورمی فراتر از سطوح فعلی تشدید شده و بانک‌مرکزی ناچار به حفظ طولانی‌مدت‌تر سطوح فعلی و حتی هدایت نرخ بهره به کانال‌های خطرناک بالاتر شود. بخش عمده کاهش نرخ رشد نقدینگی در سال‌1402 و تحقق‌یافتن تارگت 25‌درصدی بانک‌مرکزی در اثر کاهش ضریب فزاینده پول و سپرده با افزایش نرخ ذخیره قانونی بانک‌های سالم و بانک‌هایی که الزامات ترازنامه‌ای بانک‌مرکزی را رعایت‌ نکرده‌بودند و همچنین موضع به‌شدت انقباضی بانک‌مرکزی در بخش عملیات بازار باز به‌همراه ترکیبی از ابزار‌های کیفی از جمله سقف‌های اعتباری و سختگیری‌ها درخصوص محدودیت نرخ رشد ماهانه ترازنامه بانک‌ها انجام پذیرفت که با توجه به تبعات آن برای بخش واقعی اقتصاد در صورت ادامه سیاست و همچنین تشدید اضافه‌برداشت بانک‌ها و اثر درونزایی پول و افزایش نیاز بنگاه‌ها به سرمایه‌درگردش با رشد نرخ ارز و سیاست مالی به‌شدت انقباضی سال‌1403 به‌نظر می‌رسد متوسط نرخ رشد ماهانه نقدینگی کشور که در سال‌1402 در اثر سیاست‌های پولی به 1.8‌درصد رسیده‌بود، قابلیت تداوم نداشته‌باشد و این عدد به میانگین تاریخی خود از ابتدای سال‌90 یعنی 2.19درصد ماهانه میل کند که در این‌صورت پیش‌بینی می‌کنیم نقدینگی در پایان سال‌1403 به حدود 10‌هزار و 450‌هزار‌ میلیارد‌تومان رسیده و در مقایسه با اسفند1402 در یک سناریوی واقع‌بینانه با رشد 31‌درصدی همراه شود و متوسط نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه ماهانه برای سال‌1403 حدود 29‌درصد باشد.
--> اخبار مرتبط نرخ بهره و توهم پولی؛ رویکرد اخیر بانک‌مرکزی به نرخ بهره تثبیت نرخ بهره اولیه در چین رشد مصنوعی اقتصاد آمریکا؟ بورس در تله دوگانه پرواز بورس در فضای ناشناخته