بزرگنمايي:

بازار آریا - آموزش علمی و عملی سرمایه گذاری
این امر به بزرگ ترین و مهم ترین رسالت و وظیفه بورس ها که خلق نقدشوندگی معاملات دارایی های مالی است بیشترین کمک را می نماید و در نتیجه کارایی بورس ها را بالامی برد. بازارسازان در اصل مثل عمده فروشان در خرید و فروش اوراق بهادار عمل می کنند، قیمتی را که آنها برقرار می سازند انعکاس نیروهای عرضه و تقاضای بازار است.
یعنی وقتی تقاضا برای یک نوع از اوراق بهادار پایین است ولی عرضه آن بالااست، قیمت آن دارایی یا ابزار مالی پایین خواهد بود و بر عکس. بازارسازان متعهد می شوند که اوراق بهادار را با قیمت و به اندازه و میزانی که خود مظنه داده اند، بخرند یا بفروشند. در این راستا اهمیت تفاوت بین قیمت پیشنهادی خرید و فروش (اسپرد) در بور اه باید برای سرمایه گذاران و فعالان بورس ها بیش از پیش آشکار گردد. اغلب یک بازارساز یک کارگزار هم می تواند باشد. بنابراین گاهی این امر این انگیزه را برای این نوع کارگزاران پیش می آورد که اوراق بهاداری را توصیه کنند که خود بازارگردان یا بازارساز آنند. بنابراین تمایز وظایف و شفافیت تفکیک کارگزاری و بازارسازی برای سرمایه گذاران از اهمیت خاصی برخوردار است.
تفاوت قیمت پیشنهادی خرید و فروش
فعالان بازار بورس ها کم و بیش با واژه تفاوت یا دامنه (spread) قیمت پیشنهادی خرید (bid) و قیمت درخواستی فروش آشنا هستند ولی با توجه به اهمیت این مفهوم و نقش آن در بورس ها لازم می آید که آشنایی عمیق تری با آن پیدا شود. تفاوت قیمت پیشنهادی و درخواستی بر قیمت خرید و فروش ابزارهای مالی و اوراق بهادار در بورس ها اثرگذار است و لذا بر بازده پرتفوی سرمایه گذاران اثر دارد. بنابراین آشنایی بیشتر با آن می تواند در تصمیم سازی های سرمایه گذاران بورس ها نقش مهمی بازی کند.
عرضه و تقاضا
سرمایه گذاران باید قبل از آموزش زیر و بم ها و شرح تفصیلی مفهوم دامنه با دو مفهوم عرضه و تقاضا بیشتر آشنا شوند. عرضه بیانگر حجم و حضور یک کالای خاص در بازار است، مثل عرضه سهام یک شرکت خاص. تقاضا مبین تمایل پرداخت افراد برای به دست آوردن یک کالایا سهم است. فرض کنید کارگزاری x قصد دارد 1000 سهم شرکت آلفا با قیمت 10 دلار برای مشتریان خود خریداری نماید و در مقابل کارگزاری y می خواهد 1500 سهم آن شرکت را به قیمت 25/10 دلار بفروشد. دامنه این دو قیمت یا اسپرد که تفاوت بین قیمت درخواستی یعنی 25/10 دلار و قیمت پیشنهادی خرید یعنی 10 دلار است 25/0 دلار می شود. هر سرمایه گذاری با توجه به تفاوت فوق در می یابد که اگر بخواهد 1000 سهم را بفروشد، او بایست هر سهم آن شرکت را به قیمت 25/10 دلار خریداری نماید، یعنی جایگزین کالای فروش رفته خود کند! اندازه این تفاوت و قیمت آن سهم را عرضه و تقاضای آن سهام در بورس تعیین می کنند. هر چه تعداد افراد حقیقی یا حقوقی (شرکت ها) برای خرید و میزان تقاضای آنها بیشتر باشد قیمت پیشنهادی خرید بالامی رود و فروشندگان، قیمت درخواستی خود را بالاتر می برند.
نقد شوندگی
نقدشوندگی به چگونگی سهولت خرید و فروش سهام و سایر اوراق بهادار در بورس ها یعنی بدون آنکه مجبور به تغییر قیمت آن دارایی شویم اشاره دارد. برای مثال اگر شما سهمی را در بازار سهام خریدید به 10دلار و بلافاصله آن را به 10 دلار یا عددی بسیار نزدیک به آن فروختید می گویند بازار آن سهم کاملانقدشوندگی دارد. بر عکس اگر هرگز نتوانید آن را بفروشید بازار کاملابا عدم نقدشوندگی مواجه است. این دو حالت به ندرت اتفاق می افتند در شرایط عادی بازار حالتی بین این دو حد است. تفاوت قیمت پیشنهادی خرید و قیمت درخواستی فروش و حجم یک سهم خاص رابطه تنگاتنگی با هم دارد و نقش بسیار مهمی در نقدشوندگی بازار بازی می کنند. همان طور که اشاره شد قیمت پیشنهادی خرید عبارت است از بالاترین قیمتی که یک سرمایه گذار تمایل دارد برای یک سهم بپردازد.
در حالی که قیمت درخواستی پایین ترین قیمتی است که یک سرمایه گذار حاضر است سهام خود را به آن بفروشد. از آنجا که این دو قیمت باید برای انجام یک معامله با هم مطابقت داشته باشند بنابراین اسپرد با حجم کم معاملات در بورس ها مطابقت و سازگاری دارد و برعکس اگر تفاوت دو قیمت پیشنهادی خرید و درخواستی فروش در مورد یک سهم به طور نسبی بزرگ باشد این به آن معنی است که خریداران و فروشندگان از هم دورند و به احتمال زیاد معامله ای صورت نخواهد گرفت مگر آنکه آنها روی قیمتی توافق کنند.
این دامنه یا اسپرد تا چه زمانی بزرگی و اندازه خود را حفظ می کند؟ تا زمانی که تعداد معاملات کم و مسطح حجم آنها پایین است و نقدشوندگی ضعیف است. لذا یکی از آن دو قیمت یا هر دوی آنها باید تغییر کنند و قیمت بازار حرکت نمایند تا معاملات در بورس ها صورت پذیرند. هر چه این اسپرد کمتر باشد به آن معنی است که فاصله خریدار و فروشنده برای توافق بر سر آن سهام کمتر است و در نتیجه احتمال اینکه معامله زودتر تحقق یابد بیشتر می باشد. اگر بازار به طور پیوسته این دو قیمت را به هم نزدیک سازد آن بازار در آن سهام خاص از قدرت نقدشوندگی خوبی برخوردار است. هر چند معیارهای کمی خوبی برای سنجش نقدشوندگی بازار سهام و بورس ها مطرح می کنند، ولی باید به یاد داشت که نقدشوندگی بیشتر معیاری کیفی است. یعنی نمی توان تنها با توجه به حجم سهام، چگونگی نقدشوندگی یک سرمایه گذاری را ارزیابی کرد.
دانلود این مطلب از کتابخانه پایگاه اطلاع رسانی صنعت
نویسنده: دکتر احمد یزدان پناه
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 1708 به تاریخ 16/10/87، صفحه 9 (بورس)