بزرگنمايي:

بازار آریا - تلاش برای بهبود فرآیند تصمیم گیری با توجه به وضعیت فعلی و رسیدن به نتایج مطلوب در آینده از سال ها پیش آغاز شده است. با توجه به اینکه تصمیمات فعلی، احتمالاً تا سالهای زیاد تاثیرات خود را خواهند گذاشت، این مساله همواره یکی از دغدغه های اصلی انسان بوده است. همچنین بشر از قرن ها پیش در اندیشه ی ایجاد یک آینده ی بهتر و دلخواه خود بوده است و همواره در رویای ایجاد آینده برتر تلاش هایی انجام داده است. اگرچه معمولا آرمان شهرهای بشر، بسیار دور و غیرقابل دسترس می نمود و معمولا جهان دیگر و پس از مرگ می بود. البته این تلاش ها به صورت مقطعی انجام می شد و هیچ سیر قابل توجهی در آن دیده نمی شد. در اوایل قرن نوزدهم میلادی، اقتصاددان های کلاسیک، بحث های بسیاری در زمینه چگونگی آینده ی اقتصادی کشور های سرمایه داری مطرح نمودند اما وقوع انقلاب صنعتی عاملی شد تا علوم اجتماعی ناخودآگاه به سوی زمان حال و افق های کوتاه مدت زمانی گرایش پیدا کند.
در سالهای بعد، مصادف با قبل و بعد از وقوع جنگ جهانی دوم پیشرفتهای قابل توجهی در زمینه پیش بینی و همچنین در بحث آینده پژوهی صورت گرفت. در دهه 30 میلادی روشهای ابتدایی پیش بینی، مانند برون یابی ارائه شده اند و دهه 60 میلادی محل ظهور روشهای تجزیه و تحلیل پیشرفته، همچون روش دلفی،Cross-Impact و اولین مطالعات شبیه سازی کامپیوتری گشت. آینده پژوهی در حالی آغاز شد که در ابتدا با مقاومت های زیادی ازسوی اصول سنتی روبه رو بود. بیشتر مقاومتها به این دلیل بود که روش جدید نسبت به روشهای قبلی با کل نگری بیشتری همراه بود. در واقع هدف آینده پژوهی این بود که با استفاده از در نظر گرفتن تمام شرایط و عوامل مهم و تعیین کننده، به جای پیش بینی آینده بتوان آینده مطلوب را ایجاد نمود. واضح است که این هدف ارتباط و تاثیر پذیری بسیاری ازشرایط محیطی و تکنولوژیکی و پیشرفتهای علمی دارد. آینده پژوهی به سرعت طرفداران خاص خود را پیدا کرد. علاوه بر بخش علمی و دانشگاهی، بخشهای نظامی کشور ها و همچنین سازمانهای بزرگ نیزبه این بحث در واقع نشان دادند. علت این علاقه نیز این بود که این بخش ها با توجه به نحوه فعالیت خود، همواره با تحلیل های کلان و استراتژیک و بلند مدت رو به رو هستند و آینده پژوهی را ابزار مناسبی در جهت رسیدن به اهداف خود یافته بودند. اصطلاح «آینده نگاری» از اواخر دهه 80 میلادی کاربرد زیادی پیدا کرد. این مفهوم رویکردی دارد که از طریق بهبود ورودی های تصمیم گیری و ایجاد شبکه های گسترده اجتماعی (نقطه تمایز نسبت به آینده پژوهی) سعی در بهبود فرآیند تصمیم گیری دارد. شکل شماره 1 ماهیت این رویکرد را نشان می دهد. با موفقیت های زیادی که انجام فعالیتهای آینده نگاری به دست آورد، به تدریج این اصطلاح برای تعریف کلیه فعالیتهای مشابه نیزبه کار برده شد. می توان از اصطلاح آینده نگاریFully-Fledgedبرای توصیف رویکردهایی استفاده نمود که از روشهای محدود و ناقص زیر فراتر می روند.
گردآوری عوامل خاص و تاثیر گذار در تغییر ومنابع اصلی دانش، رویکرد مورد نظر طیف بسیار وسیعی از ذی نفعان را شامل می شود و غالبا مجموعه مورد نظر، فراتر ازیک سری مجموعه های تشکیل یافته ازافراد خاص و متخصص می باشد. این افراد برای ایجاد چشم اندازهای استراتژیک و آنچه که هوش Anticipatory نامیده می شود گردهم می آیند. رویکردهای ساخت یافته بر توسعه های بلند مدت اجتماعی، اقتصادی و تکنولوژیک و چالش های پیش روی آنها تمرکز دارند. آینده های مطلوب و البته دست یافتنی مشخص می شوند و روشهای تجزیه و تحلیل به صورت تعاملی و مشارکتی می باشد.
یک دسته از خروجی های این فرآیند، نتایجی هستند که از طریق پیش بردن فعالیتهای سیاست گذاری و اولویت بندی اهداف و چشم انداز های استراتژیک انها را با تصمیمات کنونی مرتبط می سازند. این نتایج عموما شامل سناریوها، اقدامات مورد نیاز و لیست های اولویت بندی شده می باشند. در این فرآیند، ایجاد آرمان های مشترک در افراد نقش بسیار مهمی ایفا می کند. هر چند نوع فعالیت آینده نگاری، به خصوص در امر شبکه سازی افراد، می بایست بتوانند این حس مشترک را بین افراد ایجاد نمایند. به گونه ای که نه تنها مردم، آینده را بفهمند بلکه احساس مالکتی نسبت به آینده مطلوب خود داشته باشند و همین کشش خلاق است که موجب موفقیت فرآیند می گردد. در اینجا باز هم تاکید می شود که مقصود از آرمان مشترک، آرمان شهر رویایی نیست، زیرا همواره دو شاخص مطلوبیت و دست یافتنی بودن آینده در کنار هم مطرح می شود.
نوع دیگری از خروجی ها، از دسته ی قبل ظاهرا اهمیت کمتری دارند، اما مطمئنا آنها نیز جزئی از فرآیند رسیدن به اهداف اصلی و آینده مورد نظر می باشند؛ این دسته شامل شبکه های انسانی است که در طی انجام فرآیند آینده نگاری تشکیل می شوند. این شبکه ها می بایست به گونه ای ایجاد شوند تا به اعضای خود اجازه دهند که منابع دانش، جهت گیری های استراتژیک و آرمان های یکدیگر را به اشتراک گذارند .
علاوه بر این می بایست انجمن های دانش جدیدی ایجاد شوند تا بتوان با چالش های احتمالی در بلند مدت مقابله نمود برخی برنامه های آینده نگاری به بحث وجود شبکه ها تنها به عنوان ابزاری برای ایجاد و انتشار نتایج برنامه می نگرند اما برخی دیگر شبکه سازی را جزئی از دستاور ها و اهداف اصلی خود می دانند. برای مثال، یک هدف اصلی از اجرای یک برنامه آینده نگاری می تواند ایجاد ارتباط بهتر و موثرتر میان افراد در گیر در زمینه های مختلف نو آوری های اجتماعی باشد، به گونه ای که آن ها را قادر سازیم ایده ها، جهت گیری ها و اهداف استراتژیک خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند.
آینده نگاری، به امر شبکه سازی به اندازه های بلند مدت خود برای بهبود فرآیند های تصمیم گیری های فعلی تاکید دارد. البته این ویژگی را نمی توان در تمام برنامه های اجرا شده در کشور های مختلف مشاهده نمود. در عمل بسیاری از برنامه ها، به دلایل مختلف، بسیار محدود تر انجام می گیرند.
این مطلب توسط آقای یاسر شریعت و با استفاده از منابع زیر تالیف شده است.