بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : فرش دستباف یکی از مهم‌ترین کالاهای صنایع دستی کشور است که می‌تواند نقش مهمی در افزایش تولید ناخالص داخلی و نیز ارزآوری و رشد صادرات غیر‌نفتی داشته باشد. اما متاسفانه در طول سال‌های اخیر برخی مشکلات و موانع موجود باعث شده بازار صادرات و خریدوفروش این کالا بی‌‌رونق شود تا حدی که فروشندگان در آستانه ورشکستگی قرار گرفته و صادرات فرش دستباف ایران نیز در یک سال و نیم اخیر به پایین‌‌ترین سطح خود رسیده است.
کارشناسان یکی از مهم‌ترین دلایل این امر را اختلاف قیمت شدید فرش ایران با دیگر رقبا می‌‌دانند. واقعیت این است که فرش دستباف ایران با قیمتی بسیار بالاتر از نمونه‌های دیگر کشورها به بازار جهانی می‌‌رسد و این خود به دلایلی ازجمله گرانی مواد اولیه که اغلب وارداتی نیز هستند و البته نیروی کار ارزان‌‌تر در کشورهای رقیب برمی‌گردد. بالا رفتن نرخ ارز هزینه خرید مواد اولیه را افزایش داده و تورم و گرانی باعث افزایش دستمزد بافندگان شده است. هرچند این قشر هنوز هم از محروم‌‌ترین اقشار کشور محسوب می‌شوند. اما قیمت بالاتر تنها عامل کاهش صادرات نیست.
شرایط خاص بین‌المللی و سیاست خارجی کشور درهای صادرات را بر روی بسیاری از کالاهای ایرانی بسته و واقعیت این است که تحریم‌های اقتصادی عرصه را برای صادرکنندگان تنگ کرده و بازارهای خارجی را به روی آنها بسته است. در این خصوص شرایط دشوار بانکی، ضرورت بازگرداندن ارز و قوانین دست و پاگیر آن، افزایش نرخ حمل‌‌ونقل و قیمت مواد اولیه و کاهش تقاضا، مواردی است که خرید فرش دستباف ایرانی را که تقاضای زیادی در همه کشورهای دنیا داشته از چشم انداخته است. متاسفانه در حوزه تامین و توزیع مواد اولیه مصرفی فرش دستباف نابسامانی‌‌های زیادی وجود دارد که این موضوع موجبات تقلب، نارضایتی و عدم اطمینان تولیدکنندگان فرش دستباف را به ویژه در زمینه کیفیت و قیمت مواد اولیه فراهم آورده است.
سقوط بازارهای هدف صادراتی
در همین زمینه البته رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف تهران معتقد است هنوز هم میل به خرید فرش ماشینی در اکثر کشور‌‌های جهان وجود دارد. مسعود سپهرزاد نبود تبلیغات مناسب در کشورهای اروپایی را که خریدار فرش ایرانی هستند علت کاهش صادرات دانست و گفت: «‌به علت نبود تبلیغ و بازارسازی مناسب، بازارهای اروپایی را تقریبا از دست داده‌ایم و این نیاز به‌شدت احساس می‌شود که دوباره موج تبلیغات و جریان‌سازی برای احیای فرش ایرانی ایجاد شود.» وی افزود: «‌البته این نکته هم حائز اهمیت است که میل به خرید فرش ماشینی در اکثر کشورهای جهان افزایش پیدا کرده است که آن هم به دلیل استفاده از روبات در بافت فرش‌های دستباف در هند و پاکستان است. در کشور هند، فرش‌ها روبات‌بافت هستند؛ یعنی دستگاه‌هایی دارند که به جای نیروی انسانی گره می‌زند و مراحل بافت را سریع‌تر انجام می‌دهد.»
سپهرزاد یکی از مشکلات صنعت فرش ایران را کپی کردن صنعت فرش هند و پاکستان از نقشه‌های فرش ایرانی دانست و ادامه داد: «‌فرش کپی شده از نقشه و رنگ فرش دستباف ما به نصف قیمت با نخ طبیعی و روبات‌بافت به فروش می‌رسد. به مرکز ملی فرش گفته‌ایم که به جای برگزاری نمایشگاه در سطح شهرها، رنگ و نقشه‌های ایرانی را ثبت جهانی کنند. بنده هفت سال پیش در نمایشگاهی در آلمان فرشی را دیدم که مطمئن شدم فرش نقشه ماهی تبریز است، اما وقتی مبدأ صادراتی آن را جویا شدم متوجه شدم که فرش از هند آمده است!‌» وی در ادامه تصریح کرد: «‌ما در حال حاضر به دلیل سرعت کم در بافت فرش توان پاسخگویی نیاز بازار را نداریم، اما تولیدکننده‌های صنعتی بین‌المللی به تولید چند هزار متر فرش روبات‌بافت رسیده‌اند.» به گفته رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف تهران، علت مشکلات عمده تولید فرش، رکود حاکم بر بازار، نوسانات ارزی، قیمت بالای مواد اولیه و دستمزدها است. همچنین گران شدن فرش دستباف و قدرت خرید پایین مصرف‌کننده داخلی از دیگر عوامل رکود بازار فرش دستباف داخلی است. چرا که فرش ماشینی قسمت اعظمی از نیاز بازار را تامین کرده است.
وی در ادامه با تشریح میزان قاچاق فرش به کشور و مشکلاتی که برای تولیدکنندگان داخلی به وجود آمده گفت: «‌برخی از فرش‌های دستباف، مانند فرش‌های دستباف ترکمن از مرزهای افغانستان به بازار داخلی ما قاچاق می‌شوند و تولیدکننده فرش به دلیل قیمت پایین فرش توان رقابت با این کالاها را ندارد. صادرکننده فرش نیز به سبب افزایش قیمت ارز و مقدار دستمزد کم کارگران برای تولید فرش، دیگر قیمت خرید چند سال قبل را پرداخت نمی‌کند. امروز یک فرش 6 متری بافت تبریز ما به قیمت 60 میلیون تومان برای مقاصد صادراتی به فروش می‌رود در حالی که همین فرش را10 سال قبل به قیمت 240 میلیون تومان به فروش می‌رساندیم.»
این فعال بازار فرش ایران در ادامه با توضیح درباره برخی دیگر از مشکلات این صنف توضیح داد: «یکی از مشکلات صادرکنندگان حوزه فرش مربوط به فروش ارز در سامانه نیما است. یک نکته توسط مقامات سیاستگذار درباره صادرکنندگان لحاظ نشده و آن این مهم است که فرش صادراتی ما امکان دارد سه تا چهار سال فروش نرود، بنابراین نباید از صادرکننده به صورت آنی توقع ارائه ارز در سامانه نیما را داشته باشند.» در همین حال دیگر فعالان و کارشناسان این صنعت نیز درباره اقدامات لازم برای گسترش زیرساخت‌‌های تولید فرش دستباف تاکید می‌کنند در حوزه گسترش زیرساخت‌‌ها نیز باید اقداماتی صورت گیرد که مهم‌ترین آن مربوط به بیمه و تسهیلات قالیبافان و تولیدکنندگان است. البته مرکز ملی فرش ایران اقدامات قابل توجهی در این زمینه انجام داده اما به دلیل محدودیت‌‌های اعتباری تاکنون نتیجه ملموسی حاصل نشده است.
--> اخبار مرتبط دلیل اختلاف دو آمار از صادرات صنایع‌دستی بازارهای آلترناتیو صادرات صنایع‌دستی خودروسازان؛ از عرش تا فرش صنعت نقره‌ای در تندباد حوادث «نه »به قیمت‌گذاری دستوری تایر