بازار آریا - همشهری آنلاین / در 12 سال اخیر قیمت فلافل که ارزان ترین و در دسترس ترین ساندویچ به ویژه برای قشر متوسط و ضعیف است از 500 تومان با افزایش حدود 50 برابری به قیمت حداقل 25 هزار تومان رسیده است.
تقریبا همه ما قیمت اولین فلافلی که خوردیم را به یاد داریم. قدیمی ترها که واحد پولی شان قران بود با این واحد به قیمت اولین فلافلی که خوردند اشاره می کند اما نسل دهه 40 و 50 و 60 به بعد از تومان به عنوان واحد پولی برای خرید فلافل اشاره می کنند که نشان دهنده قدمت این غذای پرطرفدار در بین ایرانی هاست.
اما این روزها که همه چیز را به همه چیز ربط می دهند فلافل هم به عنوان ساندویچ محبوب کارگران،‌ نخود آش بحث داغ گرانی های اقتصادی شده است و نامش به خاطر افزایش قیمتش بر سر زبان ها افتاده است این روزها گفته می شود که فلافل هم غذای لاکچری شده است و دیگر کارگران همانند قبل، قادر به خرید آن نیستند.
در حال حاضر قیمت یک ساندویچ فلافل معمولی ( 5 عدد فلافل بدون قارچ و پنیر ) در مرکز شهر 37 هزار تومان است. این ساندویچ در جنوب شهر 25 هزار تومان و در شمال شهر 45 هزار تومان قیمت دارد هر چند در منطقه تجریش فلافل معمولی را با قیمت 30 هزار تومان می توان سفارش داد. - جدول قیمت ساندویچ فلافل را ببینید-

فلافل با نوشابه رایگان؛ 4 تا بخر یکی ببر
زمانی این ساندویچ آنقدر ارزان بود که خیلی ها وقتی به فلافلی می رفتند گویی نان را لای فلافل ها می گذارند؛ گاهی برخی مشتریان که به مغازه برای خوردن فلافل می آمدند صحنه های خنده داری را شکل می دادند. چنان با دقت و ظرافت کامل قرص های فلافل را در نان فانتزی کنار هم می چیدند که جای خالی برای جُم خوردن فلافل های بیچاره نباشد. آنچنان نان را پر از قرص های فلافل، خیارشور و گوجه می کردند که بلعیدنش کار مشکل و طاقت فرسایی به نظر می رسید.
البته فلافل فروشان فکر همه جای کار را کرده بودند و هوای فلافل خورهای حرفه ای را داشتند. سال 93 برای ترغیب مشتریان به خوردن فلافل در ازای یک فلافل یک نوشابه مجانی و رایگان هم به خریداران می دادند. برخی فست‌فودها هم با شعار «4 تا بخر، یکی ببر» در ازای خرید 4 ساندویچ فلافل یک ساندویچ رایگان به خریدار می دادند تا کیف مشتری حسابی کوک شود و با کاملا راضی ساندویچی را ترک کند.
سال های بعد هم در جدیدترین ورژن عرضه فلافل مغازه ها برای رقابت بیشتر و جذب مشتری در کنار فروش فلافل به صورت سلف سرویس، بادمجان، سیب‌زمینی پخته شده، انواع ترشیجات و انواع سالاد(کاهو، کلم، خیارشور، گوجه، ذرت و...) همراه با نان در اختیار مشتری می گذاشتند تا خریدار با توجه به سلیقه و ذائقه خود ساندویچ خود را از انواع این مختلفات پر کند.
ارزانی مواد اولیه مانند نان، روغن، نخود، ادویه جات، خیارشور، گوجه فرنگی و کاهو در اوایل دهه 90 موجب شده بود تا یک مغازه فلافلی سود خوبی از فروش خود داشته باشد؛ عرضه و تقاضا تواما در کنار هم به این کسب و کار رونق بخشیده بود.
به عنوان مثال سال 95 هر فلافل 700 تومان برای صاحب مغازه سود داشت و اگر روزی 300 تا فلافل می فروخت، 210 هزار تومان در روز سود می کرد و اگر ماهی 25 روز کار می کرد، حدود 5 میلیون تومان درآمد ماهانه داشت. در آن سال نان فانتزی 125 تومان بود و پخت هر دانه فلافل 200 تومان برای صاحب مغازه تمام می شد.

جالب است بدانید ارزانی تهیه این ساندویچ موجب شده بود تا سال 96 پای فلافل به عنوان یکی از غذاهای نذری به سفره های نذری هم باز شود.
آغاز گرانی ها
از سال 97 که کم کم گرانی ها شیب صعودی به خود گرفت و نان فانتزی 200 تومانی سال 95 دو برابر شد و به 400 تومان رسید جراید و خبرگزاری ها روی گرانی فلافل مانور دادند؛ "کارگرها دیگر فلافل‌ هم‌ نمی‌خورند"؛ البته در همان زمان هم که یک قیمت یک بسته پفک 3 هزار تومان بود بهترین انتخاب غذا با 4 هزار و 500 تومان برای شاغلان راسته بازار بزرگ همان فلافل بود. چرا که فلافل، ارزان‌ترین غذای موجود بود.
سال 98 هم که باز موج گرانی ها شدت گرفت و موجب شد مردم به غذاهای ارزان قیمت روی بیاورند، بازهم این فلافل بود که در لیست پرفروش ترین غذاها جای می گرفت. البته در این سال به علت گرانی مواد اولیه فست فودی ها در برخی شهرستان ها با کاهش 50 درصدی فروش روبرو و 25 درصد ساندویچی ها تعطیل شدند. اما با توجه به اینکه قیمت پیتزا برای یک خانواده چهار نفره حدود 200 هزار تومان هزینه داشت، بنابراین بیشتر مردم و خانواده‌ها از ساندویچ فلافل استقبال می کردند؛ قیمت این ساندویچ برای یک خانواده چهار نفره حدود 20 هزار تومان می شد.

افزایش 100 درصدی قیمت
سال 99 به یکباره قیمت فلافل ها 100 درصد گران شد و همین مسئله موجب شد ساندویچ فلافل دو نانه یا به اصطلاح عامیانه "دونونه" در صدر تقاضاها قرار بگیرد. مشتری‌های40 ساله فلافلی ها هم برای اینکه بتوانند همچنان پای ثابت ساندویچی ها باشند هم بتوانند در این گرانی ها یک دل سیر غذا بخورند آنهم غذای مورد علاقه شان را، به سفارش های فلافل دو نانه روی آوردند. چون سلف سرویس ها کم کم بساط رنگین شان را جمع کرده بودند و تعدادشان کاهش یافت. از اول سال 99 تا شهریور همان سال 30 تا50 درصد قیمت مواد اولیه‌ گران شد این در حالی بود که فلافلی ها فقط 15 درصد گران کردند، چون مشتری نبود و اگر قیمت ها را بالا می بردند مشتری های ثابت شان را از هم دست می دادند. در این سال میزان فروش ساندویچی‌ها در قیاس با سال 98 حدود 50 درصد کاهش یافت.
روند گرانی در سال 1400 هم ادامه یافت و بازهم قیمت ها به نسبت سال 99 دوبرابر شد. در این زمان رسانه ها و جراید تیتری با این مضمون رفتند " قیمت فلافل 10 برابر شد" با این توضیح که این غذای فست فودی ارزان با رشد 10 برابری قیمت نسبت به 3 سال گذشته، مدتی است که از جدول ساندویچ های ارزان بیرون آمده و از دسترس اقشار فرودست خارج شده است. بدیهی است زمانی که قیمت یک ساندویچ فلافل به 15 تا 30 هزار تومان (بسته به منطقه و محله) برسد، قیمت سایر ساندویچ ها و فست فودها نیز رشد قابل توجهی را تجربه می کند. قیمت نخود سال 1400 به کیلویی 35 هزار تومان و فلافل منجمد به کیلویی 70 هزار تومان رسید.
جنجال داغ فلافل
1401 اما سالی متفاوت برای فلافل است. گرچه هنوز پایان سال به اتمام نرسیده است تا بتوانیم بگوییم فلافل در مجموع محاسبات قیمتی چند درصد به نسبت سال گذشته گران شده است اما با پرس و جو از چند ساندویچی می بینیم که قیمت فلافل معمولی (5 قرص بدون قارچ و پنیر) به نسبت سال گذشته 5 تا 10 هزار تومان (بسته به منطقه) گران شده است. به عنوان مثال فلافلی بوعلی که یکی از معروف ترین فلافل فروشی های تهران است، فلافل 30 هزار تومانی سال گذشته را امسال 35 هزار تومان می فروشد.
همچنین به دلیل گران شدن نان ساندویچی،‌ برخی از فلافلی ها در جنوب شهر تهران،‌ شیوه ای جدید از عرضه این ساندویچ را رونمایی کردند و این روزها فلافل با نان لواش و تافتون نیز به مردم عرضه می شود تا قیمت آن برای مصرف‌کننده مقرون به صرفه باشد. البته در ساندویچی هایی که از نان ساندویچی استفاده می کنند، سفارشات دونانه همچنان زیاد است.
دلیل این همه سر و صدا چیست؟
اما علت این همه سر و صدا و هشتگ های گرانی برای فلافل در فضای مجازی، قیاس قیمتی آن با سال های گذشته است. فلافل تا قبل از سال 97 تقریبا بازار آرامی داشت و ارزانی مواد اولیه موجب شده بود تا سال های سال قیمتش افزایش چشمگیری نداشته باشد و وفور مشتریان به این نوع کسب و کار رونق خاصی بخشیده بود اما از سال 97 به بعد و افزایش 100 درصدی در سال های 99 و 1400 موجی از اعتراضات را برانگیخت و این احساس به وجود آمد که این غذای ارزان و خوشمزه در حال حذف شدن از سفره قشر ضعیف به ویژه قشر کارگر است. البته اعلام خبر افزایش 650 درصدی قیمت فلافل به نسبت سال 97(با در نظر گرفتن قیمت 4هزار تومانی در سال 97 و قیمت 30 هزار تومانی در 1401) از سوی احمدی شهریور، رئیس اتحادیه اغذیه فروشان و مواد غذایی تهران کمی توجه ها را بیش از آنچه که باید به بحث گرانی فلافل سوق داد. اما با وجود گرانی فلافل، هنوز گرانی سال های 99 و 1400 در خصوص فلافل رخ نداده است.
با مرور روند جریانات قیمتی از سال 90 تا 1401 می بینیم که قیمت فلافل که ارزان ترین و در دسترس ترین غذا به ویژه برای قشر متوسط و ضعیف بود از 500 تومان با افزایش حدود 4900 درصدی(افزایش حدود 50 برابری) به قیمت 25 هزار(کف قیمت) تومان رسیده است اما هنوز بازار شوک قیمتی سال 99 و 1400 را تجربه نکرده است. آنچه محرز است این است که بازار تاب فروش فلافل به قیمت 25 هزار تومان (بدون نوشابه و مختلفات اضافه) را ندارد و اگر قیمت مواد اولیه در بازار روند افزایشی در پیش بگیرد قطعا ریزش مشتری بیش از اکنون در انتظار این کسب و کار خواهد بود. البته هنوز هم فلافل به عنوان انتخاب اول در منوی غذای اقشار کارگری است چرا که تفاوت قیمتی معناداری با سایر غذاهای فست فودی دارد.