بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت به عنوان پایگاهی برای حل مسائل نوآورانه این صنعت و هاب شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور، مدتی است با رویکردی جدید تلاش دارد تا مشکلات صنعت نفت مانند افت تولید در چاه‌های نفتی اصطلاحا پیر را با اولویت‌های دانش‌محور حل و فصل کند. پارک اکنون بر احیای چاه‌های کم‌بازده متمرکز شده که در صورت موفقیت 10درصدی هم می‌تواند تولید کشور را 400 هزار بشکه در روز افزایش دهد. «دنیای اقتصاد» در همین خصوص و به‌طور کلی درباره اهداف و اقدامات پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت با محمد اسماعیل کفایتی، رئیس این مجموعه به گفت‌و‌گو پرداخته است.
وی در ابتدای این گفت‌وگو ضمن اشاره به اهمیت صنعت نفت و گاز و زنجیره آن به عنوان بزرگ‌ترین صنعت کشور عنوان کرد: «پارک در سال 98 شکل گرفته و از این منظر یک نهاد نوپا محسوب می‌شود که می‌تواند یک نقطه مثبت به شمار رود. پویایی و چابکی و امکان تغییر سریع نسبت به شرایط روز جهان از ویژگی‌های مهمی است که در پارک در دسترس بوده، تا جایی که توجه به نوآوری باز، هم‌رسانی دانش‌بنیان‌ها، فرهنگ‌سازی، حتی توجه به مواردی همچون بهینه‌سازی و حرکت در مسیر کسب بیشترین بهره‌دهی از رویکردهای دانش‌محور برای شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها در دستور کار پارک قرار داشته و دارد.»
رویکرد «نوآوری باز» در پارک صنعت نفت
او در ادامه عنوان کرد: «در دنیای امروز به استارت‌آپ‌ها با رویکرد نوآوری باز توجه می‌شود و در این فرآیند سرعت‌عمل اهمیت بسیاری پیدا می‌کند. یکی از ساده‌ترین مسیرها برای حمایت از نوآوری را در رویکردهایی همچون به‌هم‌رسانی تعریف کرده‌ایم. یعنی بسیاری از استارت‌آپ‌های برجسته به این دلیل که با بازار واقعی یا همکاران و فرصت‌های تجارت و سرمایه‌گذاری موردنیاز خود روبه‌رو نشده‌اند، توسعه مورد انتظار و درخور جایگاه خود را به دست نیاورده؛ بنابراین یکی از اولین رویکردها را همین به‌هم‌رسانی استارت‌آپ‌ها تعریف کرده‌ایم. به عنوان یک نمونه مشخص چندین شرکت تولیدکننده کاتالیست در چند به‌هم‌رسانی ساده هم‌اکنون نه تنها به فروش داخلی قدرتمندی دست یافته‌اند، بلکه صادرکننده کاتالیست به برخی کشورها شده‌اند.» 
رئیس پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت در ادامه صحبت‌های خود باز هم به بحث نوآوری باز اشاره کرد و گفت: «در کشور ما موارد تحقیقاتی مورد نیاز موسوم به پتنت (patent) چندان گسترده نیست که یک نقیصه بسیار جدی است و به جرات می‌توان گفت در مقایسه با دنیا و شرکت‌های هم‌تراز منطقه‌ای به شدت عقبیم. به عنوان مثال هم‌اکنون در آرامکو 5800 پتنت مطرح است که رقمی برجسته و قدرتمند محسوب می‌شود. این‌که نوآوری باز را در دستور کار قرار دادیم یک نکته مهم است و از استارت‌آ‌پ‌ها در این حوزه به صورت قدرتمندانه‌ای حمایت می‌کنیم، اما در کنار آن در پارک چند طرح پیشران بسیار مهم طرح‌ریزی شده که موفقیت‌ آن‌ها محرک بزرگی برای صنعت نفت و گاز خواهد بود.»
طرح احیای چاه‌های کم‌بازده
محمد اسماعیل کفایتی در ادامه صحبت‌های خود به طرح احیای چاه‌های کم‌بازده قدیمی یا متوقف اشاره کرد و آن را به عنوان یکی از مهمترین طرح‌های پیشران پارک معرفی کرد و گفت: «برای حفر و احداث هر چاه جدید بین 8 تا 12میلیون دلار هزینه نیاز است، اما احیای چاه‌های قدیمی، کم‌بازده یا متوقف به یک تا حداکثر یک و نیم میلیون دلار سرمایه نیاز دارد. این در حالی است که در کشور نزدیک به 850 چاه در این حالت قرار دارد. به صورت دقیق‌تر از 4000 چاه در کشور که باید کمتر از 10‌درصد آنها کم‌بازده یا متوقف باشند، بیش از 15 درصد در این شرایط قرار دارند. از سوی دیگر با فناوری‌های جدید می‌توان تعداد چاه‌های قدیمی را که با بازده کم روبه‌رو بوده یا متوقف هستند، به زیر 5 درصد رساند. این مطلب را می‌توان یکی از طرح‌های پیشران مهم در پارک به شمار آورد که مورد پیگیری جدی قرار دارد؛ آن هم در شرایطی که ظرفیت ترک تشریفات مناقصه در پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت وجود دارد که شایسته توجه است.»
تمرکز بر چاه‌محوری به جای مخزن‌محوری
وی در ادامه افزود: «نکته مهم آن‌که تاکنون پروژه‌ها بر پایه میادین نفتی و گازی مورد توجه قرار گرفته و توجه بر بحث مخزن‌محوری بوده است. به عنوان یک نمونه مشخص 7میلیون دلار پروژه برای یک مخزن خاص تعریف شد که نتایج آن کمتر از انتظار بود. با توجه به بررسی‌های پیشین به جای مخزن‌محوری به چاه‌محوری و تمرکز بر چاه‌های با بازده کمتر پرداختیم. برآورد ما این است که این رویکرد با نظارت بیشتر بر تولید و نظارت بر چاه‌ها در سازندهای زمین‌شناسی، هزینه کمتری و بازدهی بالاتری دارد. اگر برآیند‌ها مطابق پیش‌بینی پیش رود که هم‌اکنون تنها بر چاه‌های نفت تمرکز دارد، از یک سو ریسک کمتری داشته و از سوی دیگر بازدهی بالاتری برای شرکت‌ها به همراه خواهد داشت، تا جایی که می‌توان این قبیل چاه‌ها را در حکم آزمایشگاهی برای سایر چاه‌ها لحاظ کرد.»
صرفه اقتصادی احیای چاه‌های کم‌بازده
کفایتی در مورد طرح پارک به منظور افزایش تولید نفت از چاه‌های قدیمی برای توضیح بیشتر عنوان کرد: «در پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت فضا را برای ورود شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت از آنها با هم‌رسانی سرمایه‌گذار فراهم می‌کنیم و پس از کسب راندمان بهتر از چاه‌های کم‌بازده یا تولید نفت از چاه‌های متوقف، بخشی از درآمدهای آن را مستقیما به شرکت فعال در پروژه پرداخت خواهیم کرد. با توجه به تقاضای موجود برای سرمایه‌گذاری به جرات می‌توان گفت هم‌اکنون این قبیل پروژه‌ها توجیه دارد؛ تا جایی که برآورد ما این گونه بوده است که حتی اگر نفت به 20دلار در هر بشکه نیز کاهش نرخ پیدا کند، باز هم شاهد توجیه فنی این پروژه‌‌ها هستیم که نکته مهمی به شمار می‌رود.
این در حالی است که اگر تنها 10درصد از این پروژه به موفقیت منجر شود، چیزی بین 8 تا 10درصد افزایش تولید نفت خام در کشور حاصل می‌شود که به معنی رشد 300 تا 400هزار بشکه‌ای تولید نفت خام ایران خواهد بود. این فرآیند به 85 تا 100میلیون دلار سرمایه نیاز دارد که با توجه به برآوردهای ما از توجیه اقتصادی کامل برخوردار است. نکته مهم اینکه این فرآیند جزو فرصت‌های مغفول سرمایه‌گذاری است و به عنوان یک کار محوری در صنعت نفت در شورای اقتصاد تصویب شد. اگر پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته محقق شود، دو یا حداکثر سه سال آینده شاهد عرضه گسترده این نفت خواهیم بود. این در حالی است که حتی با احتساب موفقیت 50درصدی پروژه‌، بازدهی و خروجی آن فراتر از حد انتظار خواهد بود؛ اگر چه نوع تکنولوژی به‌کار‌رفته یا ماشین‌آلات یا دانش فنی مورد استفاده نیز مهم است.»
وی در ادامه عنوان کرد: «در فرآیند بهره‌وری بالاتر از چاه‌ها رویکرد هوشمندانه با محوریت نوآوری باز تدوین شده و راه‌حل‌های ساده و مختلط بسیاری تجمیع و ارائه خواهد شد و البته جذابیت برای ورود شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های سرمایه‌گذار فراهم شده است. تاکنون پس از فراخوان انجام‌شده‌، 48 شرکت ثبت‌نام و پذیرش شده‌اند و به موفقیت آن امیدواریم.»