بزرگنمايي:
بازار آریا - دنیای اقتصاد - صدرا رجب‌نژاد : همه کشورهای دنیا به دنبال بومی‌سازی صنایع استراتژیک و سودآور هستند. برخی به آن دست می‌یابند و برخی سال‌ها برای دستیابی به آن در تلاش هستند. اما نکته مهم این است که در کنار بومی‌سازی باید به اهمیت و مزیت تجارت بین‌الملل نیز توجه شود.
در این خصوص احسان دشتیانه مدیرعامل شرکت صبا فولاد خلیج فارس با اشاره به موفقیت ایران در بومی‌سازی صنعت فولاد، گفت: «برای بومی‌سازی در صنعت فولاد برنامه مدون و اهداف کمی دقیقی تعریف نشده است، اما به نظر من بسیاری از بخش‌های فولادی کشور داخلی‌سازی شده است. به جرأت می‌توان گفت در این زمینه پیشرو بوده‌ایم.» از ابتدای انقلاب اسلامی تصمیم‌گیران و متخصصان کشور برای تحقق هدف استقلال و حداقل وابستگی به کشورهای دیگر به دنبال بومی‌سازی فناوری‌های روز دنیا و دانش فنی صنایع بودند. صنایع مختلفی در ایران به همت متخصصان داخلی شروع به کار کردند و تلاش برای داخلی‌سازی آغاز شد. در صنعت فولاد خطوط تولید، ماشین‌آلات، لجستیک، فناوری و... به نوبت وارد مرحله بومی‌سازی شدند. در برخی موارد گفته شده برنامه‌های تعیین شده طبق انتظار پیش نرفتند و دستیابی به اهداف سخت‌تر شد. اما در برخی دیگر مانند خطوط تولید آهن اسفنجی نه تنها دانش فنی بومی‌سازی شد، بلکه روش‌های جدیدی برای تولید محصول توسط مخترعان داخلی به ثبت رسید.
اما بومی‌سازی به معنی قطع کامل ارتباط با کشورهای توسعه یافته و صنعتی نیست بلکه به معنی تولید علم و محصول در داخل برای جلوگیری از واردات بی‌رویه و وابستگی مطلق به کشورهای دیگر است. طبیعتا در بسیاری از موارد هنوز هم به دلیل اعمال تحریم‌ها، نیاز به واردات دانش و فناوری به‌شدت حس می‌شود. مانند اکتشاف و استخراج در بالادست زنجیره فولاد و تولید فولادهای ویژه و آلیاژی در پایین دست زنجیره که ضعف در این حیطه باعث عقبگرد صنایع معدنی کشور و کاهش تولید خواهد شد.
تحقیق و توسعه، مسیر میانبر بومی‌سازی
یکی از راهکارهای مفید برای سرعت بخشیدن به روند داخلی‌سازی، بها دادن به بخش‌های تحقیق و توسعه شرکت‌هاست. بخش تحقیق و توسعه در هر شرکت با پژوهش و دستیابی به دانش نوین و برتر، سریع‌ترین مسیر رسیدن به توسعه را در اختیار مدیران قرار می‌دهد. در صورت وجود شرایط رقابتی در بازار(همان‌گونه که در بازارهای جهانی شاهد بازار رقابتی بین کشورها هستیم)، آن شرکت یا کشوری که به بخش تحقیق و توسعه نمی‌پردازد قطعا با شکست مواجه خواهد شد. قطعا تحمیل تحریم‌ها علیه ایران باعث می‌شود تا به موضوع بومی‌سازی توجه ویژه‌ای شود. نکته مهم این است که نباید توجه بیش از حد به این استراتژی، اهمیت مزیت نسبی را از اذهان پاک کند و باعث دوری از بازار جهانی و تجارت بین‌الملل شود. اگر ساخت یک محصول بیش از واردات آن هزینه در برداشته باشد، به‌طور طبیعی واردات، انتخاب منطقی‌تر و عقلانی‌تری خواهد بود.
احسان دشتیانه، مدیرعامل شرکت صبا فولاد خلیج فارس در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به موفقیت
ایران در بومی‌سازی
صنعت فولاد، گفت: برای بومی‌سازی در
صنعت فولاد برنامه مدون و اهداف کمی دقیقی تعریف نشده است، اما به نظر من بسیاری از بخش‌های فولادی کشور داخلی‌سازی شده است. به جرأت می‌توان گفت در این زمینه پیشرو بوده‌ایم. در حال حاضر بسیاری از بخش‌های کارخانه‌های فولادی کشور به صورت داخلی ساخته و تعبیه می‌شوند. در ادامه به تبعیت از فولاد بسیاری از بخش‌های دیگر کشور نیز بومی‌سازی شد. مانند کاتالیست‌ها که در ابتدا برای رفع نیاز
صنعت فولاد تولید شد، سپس در پتروشیمی‌ها از کاتالیست‌های داخلی استفاده شد. هر چه پیش می‌رویم توان داخلی‌سازی بیشتر و نیاز به واردات کمتر می‌شود. در واقع در هر بخش از
صنعت فولاد که احساس نیاز کردیم، آن نیاز را برطرف کردیم. برخی بخش‌ها هنوز ساخت داخلی ندارند که احتمالا به‌دلیل نبود انگیزه یا توجیه
اقتصادی بوده است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا مزیت نسبی در بومی‌سازی رعایت شده یا اصرار نابجا بر بومی‌سازی در برخی حوزه‌ها وجود دارد، گفت: برخی مواقع اصرار بر تولید داخلی وجود دارد که درست نیست و کارآیی سلب می‌شود. به عقیده من اگر امکان سرمایه‌گذاری وجود دارد و همچنین هزینه سرمایه‌گذاری، معقول و قابل بازگشت است، باید حتما بومی‌سازی انجام پذیرد. همچنین اگر حوزه مد نظر، حوزه‌ای استراتژیک است حتی با وجود
اقتصادی نبودن تولید داخل، باز هم باید اولویت با تولید داخل باشد. اما اگر بومی‌سازی در زمینه‌ای نه استراتژیک است و نه توجیه
اقتصادی دارد، ضرورتی بر الزام بومی‌سازی نیست و می‌توان به واردات اتکا کرد. اما در
صنعت فولاد عموما هر زمان که احساس نیاز شده، آن نیاز برطرف شده است.
خلأ ارتباط دانشگاه‌ها با
صنعت همواره دغدغه صنعتگران بوده است، در موضوع بومی‌سازی این ضرورت بیشتر احساس می‌شود، مدیرعامل صبا فولاد خلیج فارس، با اشاره به این موضوع افزود: تمام افرادی که مولد صنایع و بانیان رشد آن هستند، معمولا فارغ‌التحصیل دانشگاه‌ها هستند. اما همین مهندسان نیازهای خود را به دانشگاه‌ها بازتاب نمی‌دهند و به تبع آن دانشگاه‌ها نیز به دنبال رفع مشکلات صنایع نیستند. محتوای تدریسی دانشگاه‌ها لزوما محتوای عملیاتی و کاربردی نیست که باید این روند اصلاح شده و دانشگاه‌ها برای رفع چالش‌های
صنعت دست به کار شوند. البته در سال‌های اخیر شاهد بهبود نسبی این روند بوده‌ایم.
صنعت نیز به واسطه فشار تحریم‌ها احساس نیاز کرده و به دنبال تامین نیاز خود از داخل است. تا قبل از اعمال تحریم‌ها اشتیاقی برای بومی‌سازی دیده نمی‌شد، اما بعد از تحریم‌ها،
صنعت به سمت دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان سوق پیدا کرد.
وی در همین راستا به همکاری صبا فولاد با دانشگاه هرمزگان اشاره کرد و گفت: ما درجهت تقویت ارتباط دانشگاه و
صنعت در بندرعباس در حال رایزنی برای امضای تفاهم‌نامه‌ای با دانشگاه هرمزگان هستیم که طبق آن هم صبا فولاد تعدادی از دانشجویان نخبه محصل در رشته‌های تحصیلی مرتبط را بورسیه کند و طی تحصیل آنها را با فضای
کارخانه و روند تولید محصولات زنجیره فولاد آشنا کند و هم دانشگاه بپذیرد تا با پرورش ایده‌های نو به رفع نیاز
صنعت فولاد بپردازد. احسان دشتیانه در ادامه به تمجید از سامانه جامع بومی‌سازی زنجیره آهن و فولاد پرداخت و ادامه داد: انجمن فولاد اقدامی بسیار خوب و تحسین برانگیز را برای رفع نیازهای
صنعت انجام داده است. هر سال انجمن تولیدکنندگان فولاد
ایران نمایشگاهی برای حضور تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و شرکت‌های دانش‌بنیان در جهت ایجاد ارتباط موثر بین این گروه‌ها و همچنین تجمیع نیازها و در نهایت رفع آنها برپا می‌کند. در ادامه این اقدامات سامانه‌ای جامع در حال راه‌اندازی است که برای رفع نیاز تولیدکنندگان از توان علمی و فنی شرکت‌های داخلی، می‌توان از آن بهره‌مند شد.
