بازار آریا - دو موضوع داغی که این روزها مردم عادی را با بازار سرمایه درگیر کرده است صندوق های ETF دولتی و سهام عدالت هستند. در این مقاله تفاوت سهام عدالت و صندوق ETF دولت را بررسی کرده و این دو را با هم مقایسه می‌کنیم.
گریزی به صندوق ETF دولت
در طرح ارائه صندوق های ETF دولتی، قرار است دولت از مدیریت سهام خود در بازار بورس خارج شود و به این شیوه سهام خود را به عموم مردم عرضه می کند. برای جذاب تر نمودن این صندوق ها، دولت تصمیم گرفت که سهام خود را با 30 درصد تخفیف عرضه کند. همین مسئله باعث شد که بسیاری از افراد تازه وارد با شیوه های مختلفی که برای خرید صندوق ETF دولتی در نظر گرفته شده بود، اقدام به سرمایه گذاری در این عرصه کنند.
بیشتر بخوانید
صندوق ETF دولت چیست؟
آشنایی با سهام عدالت
موضوع دیگر سهام عدالت بود که داستانش کاملا با صندوق های ETF دولتی فرق می کند. سهام عدالت در واقع دارایی حدود 50 میلیون ایرانی از بازار سرمایه است که هم اکنون مجوز آزادسازی و مدیریت آن صادر شده است. بعد از گذشت حدود 13 سال از تخصیص سهام عدالت به مردم، در سال 1399 دولت تصمیم گرفت تا سهام مردم را با شیوه های مختلف در اختیارشان قرار دهد. موضوع سهام عدالت باعث رونق گرفتن معاملات بازار سهام به خصوص سهم های موجود در پرتفوی سهام عدالت شد.
در واقع هر دو موضوع صندوق ETF دولتی و سهام عدالت؛ باعث شدند تا مردم با بازار بورس و سهام بیشتر پیوند بخورند و میزان آشنایی عمومی با بازار سرمایه افزایش یابد.
مقایسه سهام عدالت با صندوق ETF دولت
در این مطلب به بیان ویژگی ها و تفاوت سهام عدالت و صندوق ETF دولت می پردازیم و این دو را از جنبه های گوناگون با هم مقایسه می کنیم.

عنوان	صندوق ETF دولتی	سهام عدالت
زمان	جدید(سال 1399)	قدیمی(مربوط به 13 سال پیش)
هدف	واگذاری سهام دولت در بورس به مردم	واگذاری سهام مردم به خودشان
قیمت	دو میلیون برای هر کد ملی	سه قیمت: یک میلیون تومان، 532 هزار تومان و 492 هزار تومان
شیوه مدیریت سهام	غیرمستقیم	مستقیم و غیرمستقیم
پرتفوی	شامل سهام پنج شرکت بورسی	شامل 36 شرکت بورسی و 13 شرکت غیر بورسی
سود سهام	حدودا 2 برابر	بیش از 10 برابر ارزش قبلی
ساختار مدیریتی	ارکان صندوق مبهم است.	زیر نظر شرکت های سرمایه گذاری استانی
نوع	سهامی	سهامی
ریسک	ریسک زیاد (با توجه به تعداد اندک سهام)	ریسک متوسط (با به تنوع سهام در پرتفوی)
نحوه مشاهده دارایی	در زمان اعلام شده در پرتفوی بورسی	در سامانه سهام عدالت https://sahamedalat.ir
نحوه معامله	از طریق حساب کارگزاری ( با استفاده از کد بورسی و دسترسی آنلاین به معاملات)	به سه روش: الکترونیکی، حضوری، بانکی

زمان
صندوق های ETF دولتی طرح جدیدی است و در سال 1399 کلید خورده است. در این طرح قرار است سه صندوق ETF دولتی در این طرح عرضه شوند. پذیره نویسی اولین صندوق ETF دولتی اول خردادماه انجام شد. ” صندوق واسطه گری مالی یکم ” عنوان اولین صندوق ETF دولتی بود که شامل پنج سهم از صنعت بانکی و بیمه ای بود. بر اساس این طرح به هر کد ملی اجازه خرید تا حداکثر دو میلیون تومان داده شد. مشارکت مردم در این صندوق به 3.5 میلیون نفر رسید و بیش از شش هزار میلیارد تومان در این صندوق سرمایه‌گذاری صورت گرفت. دو صندوق ETF دیگر در ماه های آینده عرضه می شوند.
سهام عدالت طرح تازه ای نیست و حدود 13 سال از آن می گذرد. در حال حاضر فرآیند آزادسازی آن انجام میگیرد. در طرح آزاد سازی سهام عدالت دو شیوه مستقیم و غیرمستقیم برای مدیریت سهام در نظر گرفته است. برای سهام عدالت نیازی به واریز مجدد وجه توسط مردم برای خرید سهام وجود ندارد. همچنین امکان تخصیص سهام عدالت به افرادی که سهام عدالت ندارند، وجود ندارد. در حال حاضر حدود 6 میلیون نفر دارای سهام یک میلیون تومانی می باشند. 22.5 میلیون نفر سهام 532 هزار تومانی و 10 میلیون نفر نیز سهام 492 هزار تومانی دارند.
هدف
در صندوق ETF دولتی هدف واگذاری سهام دولتی در بورس است در حالی که در سهام عدالت، سهام از قبل به نام افراد ثبت شده است و هم اکنون مجوز انتخاب روش مدیریت سهام فراهم شده است.
قیمت
برای صندوق ETF دولتی سقف قیمت مشخصی (دو میلیون تومان) در نظر گرفته است ولی در سهام عدالت مبلغ سهام همان چیزی ست که در سامانه سهام عدالت درج شده است. قیمت سهام در هر دو به ارزش روز سهام محاسبه می شود. طبق آخرین محاسبه ای که ما انجام دادیم ارزش سهام عدالت حدودا 16 برابر شده است. یعنی اگر مثلا کسی 492 هزار تومان سهام عدالت داشته است، هم اکنون ارزش آن هشت میلیون و چهارصد هزار تومان خواهد بود.
شیوه مدیریت سهام
ساختار صندوق ETF دولتی همانند سایر صندوق های سرمایه گذاری می باشد. در صندوق های سرمایه گذاری مدیریت دارایی صورت می گیرد و سرمایه گذاران مستقیما درگیر خرید و فروش سهام نمی شوند. مدیر صندوق مسئول معاملات و مدیریت سرمایه هاست. در حالی که در سهام عدالت دو شیوه مستقیم و غیرمستقیم در نظر گرفته شده است. در شیوه مستقیم، مدیریت سهام عدالت با خود فرد خواهد بود و در شیوه غیرمستقیم شرکت های سرمایه گذاری استانی مسئول مدیریت سرمایه ها خواهند بود. امکان انتخاب روش مستقیم مدیریت سهام عدالت تا تاریخ مشخصی اعلام شد و پس از آن افراد دارای سهام عدالت به دو گروه مستقیم و غیرمستقیم تقسیم شدند.
پرتفوی
پرتفوی (سبد سهام) در صندوق ETF دولتی شامل تعداد اندکی شرکت بزرگ هستند. برای مثال در صندوق واسطه گری مالی یکم باقیمانده سهام دولت در سه بانک صادرات، تجارت و ملت و دو شرکت بیمه البرز و اتکائی امین قرار دارند. تغییرات قیمت این پنج سهم در ارزش روز صندوق تاثیرگذار است.
در سهام عدالت 49 شرکت مختلف قرار دارند که تعداد زیادی ست و از صنایع مختلف نظیر خودروسازی، فولادی، پتروشیمی و… انتخاب شده اند. در نتیجه اصل تنوع و توزیع ریسک در سهام عدالت با منطق مناسب تری رعایت شده است.

سود سهام
سود سهام در صندوق های ETF دولتی مختلف خواهد بود و بستگی به زمان فروش آن دارد.
به گفته معاون امور بیمه و بانک و شرکت‌های دولتی وزیر امور اقتصادی و دارایی، سود سرمایه گذاری در صندوق واسطه گری مالی یکم تا 24 خردادماه 99، بیش از 92 درصد محاسبه شده است.
سود سهام عدالت با روند صعودی شاخص کل همخوانی دقیقی ندارد و علت آن هم مشخص نیست. از 13 سال پیش تا کنون شاخص کل بورس بیش از 10 هزار درصد رشد کرده است ولی ارزش سهام عدالت تنها 1600 درصد رشد داشته است. به هر حال ارزش سهام عدالت با هر شیوه ای که محاسبه شده باشد، امروزه تابع نوسانات بازار سهام خواهد بود.
ساختار مدیریتی
ارکان صندوق ETF دولتی مشابه سایر صندوق های سرمایه گذاری فعال در کشور نیست و هنوز اطلاع رسانی دقیقی در خصوص آن نشده است. چیزی که مطرح شده است این است که دولت قصد دارد از مالکیت سهام تحت مدیریت خود خارج شود و به تدریج مدیریت را به دست مردم بسپارد. روش کار در صندوق ETF دولتی مورد نقد و بررسی صاحب نظران اقتصادی می باشد.
در سهام عدالت تا پیش از این، شرکت های سرمایه گذاری استانی مدیریت سهام را به عهده دارند و گفته شده است بعد از انجام آزادسازی سهام عدالت، مردم می توانند در این شرکت ها نماینده داشته باشند.
نوع
صندوق ETF دولتی و سهام عدالت هر دو از نوع سهامی می باشند به این معنی که سرمایه گذاری آنها در سهام پذیرفته شده در بورس تهران انجام گرفته است. گفتنی است در ترکیب دارایی سایر صندوق های سرمایه گذاری، علاوه بر سهام، سپرده های بانکی و اوراق بدهی نیز وجود دارند.
ریسک
ریسک در صندوق ETF دولتی به دلیل تعداد اندک سهام بیشتر از سهام عدالت است.(در پاراگراف مربوط به پرتفوی بیشتر توضیح دادیم.)
نحوه مشاهده دارایی
صندوق ETF دولتی را می توان در زمان مقرر از طریق حساب کارگزاری و در پرتفوی سرمایه گذاری خود مشاهده کرد. برای مثال گفته شده است که صندوق واسطه گری مالی یکم از اول تیرماه 99 قابل مشاهده و معامله خواهد بود.
برای مشاهده دارایی سهام عدالت نیز می توان به مراجعه به سامانه سهام عدالت sahamedalat.ir ارزش سهام عدالت و تعداد سهم از هر شرکت را مشاهده کرد. البته برای کسانی که روش مستقیم را برای مدیریت سهام عدالت انتخاب کرده اند، این امکان وجود دارد و کسانی که روش غیرمستقیم را انتخاب کرده اند باید منتظر اخبار جدید درباره نحوه معامله شرکت های سرمایه گذاری استانی بود.
نحوه معامله
صندوق ETF دولتی مشابه سهام بورسی از طریق کد بورسی و حساب کارگزاری قابل معامله ست. البته برای خرید صندوق ETF دولتی راه های ساده تری نظیر مراجعه به بانک نیز در نظر گرفته شد اما چنانچه افراد بخواهند صندوق خریداری شده را به فروش برسانند حتما باید ثبت نام در سجام، احراز هویت و اخذ کد بورسی را در دستور کار خود قرار دهند.
سهام عدالت شیوه بسیار متفاوتی برای معامله دارد. کسانی که شیوه مستقیم را انتخاب کرده اند می توانند به تعداد سهام خود بیافزایند. فعالان بازار بورس برای فروش سهام عدالت خود می توانند از طریق سامانه سعدی (سامانه اختصاصی فروش سهام عدالت) یا سامانه هایی که توسط کارگزاری ها ارائه شده است، اقدام نمایند. همچنین کسانی که شناخت کمتری از بازار بورس دارند نیز می توانند بدون نیاز به ثبت نام در کارگزاری های بورس، با مراجعه به بانک های مشخص شده، سهام عدالت را به فروش برسانند. در حال حاضر فروش 30 درصد از سهام عدالت برای کسانی که روش مستقیم را انتخاب کرده اند فراهم شده است و به نظر می رسد 70 درصد دیگر نیز به همین صورت به تدریج قابل فروش خواهد بود.
کسانی که روش غیرمستقیم را برای مدیریت سهام عدالت انتخاب کرده اند، باید منتظر عرضه شرکت های سرمایه گذاری استانی در بورس بمانند تا فروش سهام عدالت برایشان ممکن شود. البته کارشناسان اقتصادی توصیه می کنند کسانی که دانش مالی در خصوص بازار سرمایه ندارند سهام خود را در شرکت های سرمایه گذاری استانی نگه دارند و از مزایای آن (تقسیم سود دوره ای) بهره ببرند.