بزرگنمايي:

بازار آریا - مهدی علی‌اکبری کارشناس بازار سرمایه شرکت‌های تولیدکننده سنگ‌آهن در بازار سرمایه عبارتند از: معدنی و صنعتی گل‌گهر (کگل)، معدنی و صنعتی چادرملو (کچاد)، سنگ‌آهن گهرزمین (کگهر) و توسعه معدنی و صنعتی صبانور (کنور). مالکیت شرکت‌های سنگ‌آهنی به طور عمده در دست گروه سرمایه‌گذاری امید (وامید) و شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات (ومعادن) است.
شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر: این شرکت با ظرفیت اسمی تولید 15میلیون تن کنسانتره و 12میلیون تن گندله، به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت سنگ‌آهنی در بازار سرمایه کشور مطرح است. منطقه معدنی گل‌گهر به‌عنوان مهم‌ترین معدن در زون زمین‌شناسی اصفهان، همدان و کرمان در 50کیلومتری جنوب‌غربی شهرستان سیرجان واقع شده است. کانسار سنگ‌آهن گل‌گهر با دارا بودن بیش از 2/ 1میلیارد تن ذخیره زمین‌شناسی سنگ‌آهن در 6 آنومالی مجزا از بزرگ‌ترین ذخایر سنگ‌آهن در خاورمیانه است. از 6 آنومالی مزبور، دو آنومالی به گروه معدنی و صنعتی گل‌گهر تعلق دارد. بزرگ‌ترین آنومالی این ناحیه با ذخیره 600میلیون تن در اختیار شرکت گهرزمین (زیرمجموعه کگل) قرار دارد، اما آنومالی شماره‌یک به‌عنوان قدیمی‌ترین معدن این ناحیه نزدیک‌ترین ذخایر به سطح زمین را دارد. این امر از جهت امکان استخراج به شکل روباز از معدن و کاهش هزینه‌‌‌های استخراج حائز اهمیت است. نکته مهم پیرامون گل‌گهر، عرضه اولیه یکی از شرکت‌های زیرمجموعه آن طی روزهای آتی است؛ امری که عرضه شرکت‌های کگل طی یک‌سال اخیر را به دو شرکت می‌رساند. در سال 1400، سهام شرکت مجتمع جهان فولادسیرجان (فجهان) -با مالکیت 41 درصدی گل‌گهر- عرضه شد و 20 اردیبهشت امسال نیز عرضه اولیه شرکت حمل‌ونقل ترکیبی مواد معدنی گهرترابر سیرجان (حگهر) برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری اجرایی خواهد شد. طی این عرضه اولیه، 10‌درصد از «حگهر» واگذار می‌شود. 100‌درصد سهام گهرترابر متعلق به گروه گل‌گهر است، به نحوی که 32‌درصد از سهام «حگهر» تحت مالکیت مستقیم گل‌گهر قرار گرفته است. این شرکت که در سال 89 تاسیس شد، در سطح حمل‌ونقل ریلی، جاده‌ای و سبک (در منطقه گل‌گهر سیرجان) به فروش خدمت می‌پردازد.
شرکت معدنی و صنعتی چادرملو: معدن سنگ‌آهن شرکت معدنی و صنعتی چادرملو به‌عنوان دومین شرکت سنگ‌آهنی کشور در میانه کویر مرکزی ایران و در 180کیلومتری شمال‌شرقی شهر یزد قرار گرفته است. نزدیکی به مهم‌ترین تولیدکنندگان فولاد و کیفیت بالای کنسانتره سنگ‌آهن این شرکت از مهم‌ترین مزایای آن نسبت به دیگر رقبای خود، خصوصا گل‌گهر است. چادرملو در زنجیره تولید فولاد، از معدن تا شمش فولاد را در اختیار دارد و محصولات آن عبارتند از: سنگ‌آهن دانه‌بندی با ظرفیت یک‌میلیون تن، کنسانتره با ظرفیت 7میلیون و 692هزار و 500تن، گندله با ظرفیت 4/ 3میلیون تن، آهن اسفنجی با ظرفیت یک‌میلیون و 550هزار تن و شمش فولاد با ظرفیت 950هزار تن. آهن و فولاد غدیر ایرانیان با نماد «فغدیر» و فولاد شاهرود با نماد «فرود» دو شرکت زیرمجموعه چادرملو هستند که در صف عرضه اولیه قرار گرفته‌اند. «کچاد» مالکیت 30درصدی از آهن و فولاد غدیر ایرانیان و مالکیت موثر 6/ 50درصدی فولاد شاهرود را دارد.
آهن و فولاد غدیر ایرانیان: «فولاژ» و توسعه صنایع و معادن غدیر دیگر سهامداران غدیر ایرانیان هستند. عمده گندله موردنیاز «فغدیر» از طریق چادرملو -که در مجاورت این شرکت قرار گرفته است- تامین می‌شود، در عین حال با توجه به اهمیت این ماده اولیه، شرکت نسبت به تاسیس کارخانه تولید گندله بهاباد با ظرفیت 4میلیون تن، اقدام کرده است.آهن و فولاد غدیر ایرانیان تولیدکننده آهن اسفنجی با ظرفیت اسمی تولید یک‌میلیون تن بوده و در سال 99، 722‌هزار تن از این محصول را تولید کرده است. لازم به ذکر است که فاز2 پروژه افزایش ظرفیت تولید آهن اسفنجی نیز در سال‌جاری آغاز می‌شود و ظرفیت اسمی تولید این محصول را به 2/ 1میلیون تن در سال می‌رساند.
فولاد شاهرود: زمینه فعالیت این شرکت تولید میلگرد و شمش با ظرفیت اسمی 200‌هزار تن در سال است. این شرکت در سال 99، 123‌هزار تن میلگرد و 61‌هزار تن شمش تولید کرده است. در خصوص اختلاف قابل‌توجه بین ظرفیت اسمی و تولید شمش در سال 99، لازم به توضیح است که طرح ذوب و ریخته‌گری فولاد شاهرود با ظرفیت 300‌هزار تنی در سه‌فاز 100‌هزار تنی طراحی شده است که در سال 99، تا فاز دوم مورد بهره‌برداری قرار گرفت و فاز سوم نیز حسب آخرین اطلاعات منتشرشده توسط شرکت، تاکنون مورد تصمیم‌گیری قرار نگرفته است.
سنگ‌آهن گوهر زمین: شرکت سنگ‌آهن گوهر زمین با ارزش بازار 118هزار میلیارد تومانی دارای یکی از بهترین معادن سنگ‌آهن کشور است. این معدن که در آنومالی شماره3 کانسار سنگ‌آهن گل‌گهر واقع شده، با ذخیره 643میلیون تنی سنگ‌آهن و با متوسط عیار 54درصد، دارای مزیت رقابتی نسبت به «کگل» و «کچاد» است. توضیح بیشتر اینکه این شرکت از حیث ریسک تامین سنگ‌آهن در شرایط بهتری از دو شرکت گل‌گهر و چادرملو قرار دارد؛ خصوصا با توجه به اینکه چادرملو و گل‌گهر برای دسترسی به سنگ‌آهن باید اکتشافات جدید خود را بیشتر توسعه دهند که این مهم با توجه به عمق اکتشافات می‌تواند هزینه‌های بالاتری (در قیاس با بهای تمام‌شده گهر زمین) به همراه داشته باشد. در مقابل، حق مالکانه پرداختی «کگهر» به ایمیدرو، به‌عنوان مهم‌ترین جزء بهای تمام‌شده این شرکت به‌نسبت دو شرکت مذکور نسبت بسیار بالاتری از فروش شرکت را در بر می‌گیرد. محصولات گهرزمین تا سال 99 شامل کلوخه، سنگ‌آهن دانه‌بندی‌شده و کنسانتره سنگ‌آهن بود که با عملیاتی‌شدن طرح گندله‌سازی با ظرفیت 5میلیون تن در پایان سال 99، محصولات این شرکت با تنوع بیشتری مواجه شد. ظرفیت تولید گهرزمین به این شرح است: کلوخه 15میلیون تن، سنگ‌آهن دانه‌بندی 15میلیون تن، کنسانتره 4میلیون تن و گندله 5میلیون تن.
توسعه صنعتی و معدنی صبانور: «کنور» با ارزش بازار 24هزارمیلیارد تومانی کوچک‌ترین سنگ‌آهنی بازار سرمایه است. معادن این شرکت در غرب کشور قرار دارند و عبارتند از: معدن شهرک واقع در استان کردستان با متوسط عیار 47درصد، معدن گلالی واقع در استان همدان با متوسط عیار 50درصد و معدن باباعلی واقع در استان همدان با متوسط عیار 42درصد در همدان. تولیدات صبانور منحصر است به کنسانتره با ظرفیت 6/ 1میلیون تن و گندله با ظرفیت 600‌هزار تن. از نکات قابل‌توجه در خصوص صبانور، فروش سهام توسعه معادن و فلزات (ومعادن) توسط این شرکت طی سال‌های 99 و 1400 است که در 6ماه 1400، با فروش 405میلیون از سهام ومعادن به درآمد غیرعملیاتی 330میلیارد تومانی دست یافته است. مهم‌ترین طرح توسعه شرکت، طرح تولید یک‌میلیون تنی گندله‌سازی کردستان است که توسط شرکت زیرمجموعه صبانور (صباامید غرب خاورمیانه) و تا خرداد 1402 -بر اساس برآورد پیمانکار پروژه- به بهره‌برداری خواهد رسید. لازم به ذکر است، 30درصد از سهام صباامید به شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات و 70درصد به صبانور تعلق دارد. به علاوه «کنور» طرح تولید یک‌میلیون تنی کنسانتره گلالی کردستان را در دست بررسی دارد.
ریسک‌‌‌های صنعت سنگ‌آهن
چالش دسترسی به انرژی: قطعی‌های مکرر برق در کنار افزایش قیمت بی‌سابقه گاز و افق افزایشی قیمت آن، یکی از مهم‌ترین مسائل شرکت‌های سنگ‌آهنی است. این موضوع در تابستان گذشته غالب شرکت‌های فلزی و معدنی حاضر در بازار سرمایه را با افت تولید مواجه کرد. از مهم‌ترین اثرات این موضوع، اجبار شرکت‌های سنگ‌آهنی به عرضه برق نیروگاه‌های تحت مالکیتشان به شبکه سراسری توزیع برق در تابستان است که به‌خوبی نشانگر سطح محافظت از حقوق مالکیت است. به علاوه با عنایت به ناترازی شدید بودجه سال 1401، افزایش نرخ مجدد حامل‌‌‌های انرژی به امری ناگزیر مبدل شده است. همچنین با توجه به مصوبه هیات‌وزیران مبنی بر افزایش نرخ سوخت نیروگاهی طی پنج‌سال آتی، افزایش‌های شدید در نرخ برق قابل پیش‌بینی است. بنابراین تداوم روند تابستان 1400 در سال 1401 با احتمال بالایی ناگزیر خواهد بود، خصوصا که توجه به انتشار برنامه وزارت نیرو برای محدودیت مصرف برق در صنایع، مشخص شد صنایع فولادی تا حداکثر 2500مگاوات کاهش دیماند مصرفی مواجه خواهند شد. به علاوه عمده صنایع فولادی تعطیلی پیوسته دوهفته‌ای خطوط تولید در هر ماه از تابستان را تجربه خواهند کرد؛ امری که موجب کاهش مقدار تولید این شرکت‌ها و به‌تبع آن، نرخ محصولاتشان خواهد شد.
ریسک افزایش عوارض صادراتی: همچنان که برای فعالان بازار، دست‌اندازی دولت بر سود ناشی از صادرات شرکت‌ها بسیار محتمل بود، در میانه اسفندماه 1400، عوارض گسترده‌ای بر محصولات معدنی، صنعتی، کشاورزی و پتروشیمی تصویب شد.
توجیه ستاد تنظیم بازار، تورم جهانی ناشی از جنگ روسیه و اوکراین، نیاز داخلی به علت طرح مسکن ملی و همچنین دپوی محصولات در انبارها به جهت کنترل تورم ناشی از کاهش عرضه در فصل تابستان (به علت قطعی گسترده برق صنایع) بود. این عوارض که به صورت پلکانی و بر مبنای قیمت‌های دی‌ماه 1400 وضع شد، با توجه به رشد قیمت‌های صادراتی محصولات فولادی و معدنی، ضرایب جریمه صادراتی این محصولات را در صدر لیست ابلاغی قرار داد. این امر اعتراضات گسترده‌ای را در سطح فعالان بازار فولاد و سرمایه در پی داشت که موجب حذف برخی اقلام و کاهش عوارض برخی دیگر شد، اما در نهایت گسترش کرونا در چین و افت قیمت‌های جهانی عامل اصلی کاهش ضرایب عوارض موصوف شد. طبق آخرین ابلاغیه وزارت صمت، در تاریخ 07/ 02/ 1401، گندله و آهن اسفنجی با عوارض 8درصد، کنسانتره با عوارض 14درصد و انواع سنگ‌آهن با عوارض 5درصد مواجه شده‌اند. با تداوم جنگ روسیه و اوکراین و تنش‌های محتمل اقتصاد جهانی که در کنار تورم داخلی، کلاف تورمی کشور پیچیده‌تر از قبل شده است. این امر زمینه دخالت و دست‌اندازی دولت در بازار محصولات سرمایه‌‌‌بر از جمله فولاد و سنگ‌آهن را که با حاشیه سودهای حسابداری و ظاهرا مناسبی مواجه‌اند، بیشتر از قبل محتمل می‌کند.با در نظر گرفتن شمش 650دلاری و دلار نیمایی 28هزار تومانی برای سال 1401، تحلیلی مطابق جدول گزارش از سود شرکت‌های سنگ‌آهنی ذیل سناریوی واقع‌بینانه قابل تخمین است. در این خصوص لازم به توجه است که با توجه به عدم‌تعلق سود سال 1400 به حق‌تقدم‌های گل‌گهر، سرمایه مبنای محاسبه سود سال 1400 این شرکت 10‌هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.