بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای‌اقتصاد : هشتادمین گزارش شاپرک در میانه زمستان منتشر شد. گزارش شاپرک که به بررسی و ارزیابی شبکه الکترونیکی پرداخت‌کارت می‌‌پردازد، تصویری آماری از فضای پرداخت الکترونیک را مشخص می‌‌کند. هدف از انتشار ماهانه این گزارش کمک به فعالان حوزه الکترونیک در عرصه‌ها تصمیم‌‌گیری و اجراست. طبق گزارش منتشرشده مربوط به ماه بهمن 3224میلیون تراکنش شاپرکی انجام شده است که ارزش آن بیش از 636هزارمیلیارد تومان است. مقایسه حجم معاملات با ماه گذشته نشان‌دهنده رشد 5/ 1درصدی است. البته در اعداد یادشده عامل تورم نادیده گرفته شده است و می‌‌توان با استفاده از شاخص کل بهای کالاها و خدمات مصرفی آنها را تعدیل و به اعداد شفاف و بدون تورم تبدیل کرد. مقایسه ارزش حقیقی تراکنش‌‌های بهمن نسبت به سال گذشته نشان‌دهنده عامل تورم است که حدود 35درصد در نظر گرفته شده است. به‌صورت کلی آمارهای شاپرک نشان‌دهنده آن است که تعداد تراکنش‌‌ها نسبت به سال گذشته افزایش یافته است که این رشد تقاضا می‌‌تواند مربوط به شرایط کرونایی سال گذشته باشد. علاوه بر آن تعداد تراکنش‌‌های بهمن سال1400 نسبت به دی ماه نیز افزایش یافته که علت آن نزدیک شدن به پایان سال و خریدهای شب عید است.
تعداد تراکنش‌‌های شاپرک
در این گزارش عملکرد شاپرک به لحاظ تعدادی و رشد اسمی و حقیقی بررسی شده است. در بهمن ماه سال جاری بالغ بر 3224میلیون تراکنش در شبکه پرداخت الکترونیک پردازش شده است که نسبت به دی‌ماه رشد 16/ 4درصدی داشته است. این عدد نشان‌دهنده افزایش تعداد تراکنش‌‌ها در ماه‌های آخرسال است که با توجه به افزایش خرید مردم در این ماه‌ها، امری طبیعی است. تعداد تراکنش‌‌های بهمن ماه سال جاری نسبت به سال گذشته رشد حدودا 72/ 9درصدی داشته است. یعنی تعداد تراکنش‌‌ها در بهمن‌ماه سال گذشته حدودا 3094میلیون بوده است. این رشد نشان می‌‌دهد که وضعیت خرید در سال جاری نسبت به سال‌‌ گذشته بهبود یافته است. یکی از عوامل این رشد می‌‌تواند مربوط به همه‌‌گیری بیماری کرونا و مساله واکسیناسیون باشد. ازآنجاکه تعداد قابل توجهی از مردم در بهمن امسال واکسینه شده‌اند و آمار مرگ‌ومیر نسبت به سال گذشته کاهش یافته است، این امر می‌تواند یکی از عوامل افزایش تعداد تراکنش‌‌ها در سال جاری باشد. بنابراین رشد تعداد تراکنش‌‌ها می‌‌تواند بیانگر آن باشد که تقاضا رو به افزایش است.
ارزش اسمی و ارزش حقیقی
براساس آمارهای این گزارش ارزش تراکنش‌‌های بهمن ماه سال جاری به بیش از 636هزار میلیارد تومان بالغ شده است. مبلغ این تراکنش‌‌ها در دی ماه امسال 626هزارمیلیارد تومان به ثبت رسیده بود؛ یعنی مبلغ تراکنش‌‌ها با رشد 5/ 1درصدی همراه بوده است. مقایسه مبلغ تراکنش‌‌های بهمن سال جاری با بهمن سال گذشته نشان می‌‌دهد که مبلغ این تراکنش‌‌ها با رشد حدود 25درصدی روبه‌رو شده است. یعنی مبلغ تراکنش‌‌های بهمن سال گذشته بالغ بر 509هزارمیلیارد تومان بوده است. اما با وجود عامل تورم، برای ارائه تحلیل‌‌های قابل اتکا، متغیرهای ارزشی و مبلغی به صورت حقیقی نیز بررسی می‌‌شوند. این به آن معنا است که از متغیر اسمی تورم‌زدایی‌شده تا تورم موجب برداشت‌‌های اشتباه و انحراف در تشخیص و تصمیم‌‌گیری نشود. بنابراین رشد حقیقی و تورم‌زدایی‌شده شاخص مناسب‌‌تری برای بیان رشد تراکنش‌‌ها است. بر همین اساس ارزش حقیقی تراکنش‌‌ها در بهمن ماه سال‌جاری نسبت به دی‌ماه رشد منفی6/ 0 را تجربه کرده است. این ارزش حقیقی در واقع ارزش تراکنش شاپرکی بدون در نظر گرفتن اثر تورم است و نسبت به نرخ تورم خالص‌سازی شده است. ارزش حقیقی تراکنش‌‌ها در سال بهمن سال جاری نسبت به بهمن ماه سال گذشته رشد منفی 71/ 7درصدی داشته است. شکاف موجود بین رشد اسمی و رشد حقیقی به خوبی عامل تورم را نشان می‌‌دهد. در این محاسبات نرخ تورم 3/ 35 در نظر گرفته شده است.
سهم ابزار پذیرش در تراکنش‌ها
در میان ابزار پذیرش مختلف، کارت‌خوان فروشگاهی با سهم 70/ 91درصدی بیشترین تعداد تراکنش را در بین سایر ابزار پذیرش داشته است و ابزار پذیرش اینترنتی و ابزار پذیرش موبایلی به ترتیب در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته‌‌اند. براساس آمارهای این گزارش، بیشترین سهم بازار تراکنش‌‌های شاپرکی در اختیار ابزار کارت‌خوان فروشگاهی است. این در حالی است که عواملی مانند وجود محدودیت انجام تراکنش روی ابزار پذیرش موبایلی، تعداد بالای ابزار کارت‌خوان فروشگاهی، فراگیر بودن این ابزار، عدم نیاز این ابزار به تجهیزات مکمل دیگر نظیر کامپیوتر یا گوشی موبایل و عواملی از این دست می‌توانند از جمله عوامل تاثیرگذار بر تعداد تراکنش‌‌های ابزارپذیرش کارت‌خوان فروشگاهی باشند. این در حالی است که برای استفاده از ابزار پذیرش اینترنتی، به بستر اینترنتی امن و در استفاده از ابزار پذیرش موبایل به وجود دستگاه گوشی تلفن همراه نیاز است که ممکن است در هنگام خرید در اختیار همگان قرار نداشته باشد. متوسط مبلغ کارکرد هر ابزار کارت‌خوان فروشگاهی نیز برابر 5/ 59میلیون تومان است که این میزان نیز نسبت به ماه گذشته 1/ 4میلیون تومان افزایش رشد داشته است.
نوع خدمات
گزارش شاپرک یه خدمت خرید کالا و خدمات، پرداخت قبض و خرید شارژ و مانده‌گیری را به جامعه ارائه می‌‌دهد. این گزارش نشان می‌‌دهد در بهمن سال جاری، 79/ 87درصد خدمات ارائه‌شده توسط شبکه از نوع خدمت خرید کالا و خدمات بوده که نسبت به ماه گذشته 05/ 0درصد کاهش یافته است. همچنین مانده‌گیری با سهم 7/ 4درصدی کمترین سهم از کل خدمات در بین خدمات ارائه‌شده را داشته است.
ارزش تراکنش‌‌های شاپرک و تولید ناخالص داخلی
بر اساس انتظارات و در حالت عمومی، رابطه مستقیمی بین تقاضا در دوره مشخص و مبلغ پرداخت‌‌های صورت‌گرفته در آن وجود دارد. دلیل آن است که بهای کالای مورد تقاضا به صورت الکترونیکی یا نقدی پرداخت می‌‌شود. از سوی دیگر عوملی مانند تورم، نرخ بهره، رکود و رونق اقتصادی، اوضاع سیاسی و سایر عوامل بر تقاضا، عادات و رفتار مصرفی آحاد جامعه اثر می‌‌گذارد. برای مثال در یک اقتصاد رکودی با کاهش تقاضا و خرید کالاها و خدمات، انتظار بر آن است که پرداخت وجوه چه به‌صورت نقدی و چه به‌صورت الکترونیکی در مجموع کاهش یابد. نسبت ارزش تراکنش‌‌های شبکه پرداخت الکترونیک کارتی به تولید ناخالص داخلی از سال 1397 تا سال 1400 روند صعودی داشته است که این روند نشان‌دهنده عملکرد مثبت شاپرک و افزایش سطح آن با توجه به اندازه اقتصاد کشور است.
دهک‌‌های تراکنشی شاپرک
محاسبه نسبت متوسط ارزش دهک دهم به دهک اول تراکنش‌‌ها بیانگر توزیع نابرابر مبلغی تراکنش‌‌های پرداخت کارت الکترونیک است. روند غیر متمرکز آن بیانگر تغییر ارزش تراکنش‌‌های این شبکه همراه با تغییراقتصادی جامعه است. روند نسبت متوسط مبالغ دهک دهم به دهک اول قیمتی نشان می‌‌دهد که در دورانی که قیمت ارز افزایشی بوده است، تراکنش‌‌های کلان بیشتری انجام شده است. یعنی افراد برای حفظ ارزش پول خود، آن را به کالاها یا ارز تبدیل کرده‌اند. همچنین این روند نشان‌دهنده آن است که زمانی که قیمت ارز با ثبات همراه شده، این نسبت نیز به سمت ثبات حرکت کرده است.