بازار آریا - ایران در عرصه صادرات گاز با وجود آنکه دومین دارنده منبع طبیعی در جهان است، نه تنها مشتریان دوری چون اروپا و چین که حتی همسایگانی همانند ترکیه و پاکستان را نیز در این زمینه از دست داده است و دور از ذهن نیست که حتی توان پاسخ به نیازهای داخلی را هم نداشته باشد.

امین پاکزاد- سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور کشورمان فردا (دوشنبه) عازم قطر خواهد شد تا در نشست مجمع سران کشور‌های صادر کننده گاز معروف به اوپک گازی، شرکت کند (بیشتر بخوانید) به همین مناسبت نگاهی انداخته ایم به وضعیت ایران در تولید و صادرات این منبع انرژی.
در زمینه تولید، مصرف، صادرات و منابع موجود گاز، در چهار جدول زیر سهم کشورهای اصلی مشخص شده است:

فهرست کشورها بر پایه بیشترین ذخایر ثابت شده گاز طبیعی *
میزان (میلیارد متر مکعب)	کشور	ردیف
48800	روسیه	1
34000	ایران	2
24000	قطر	3
13000	آمریکا	4
11000	ترکمنستان	5

فهرست کشورها بر پایه بیشترین تولید گاز طبیعی در سال 2020 **
میزان تولید سرانه (میلیارد متر مکعب)	کشور	ردیف
960	آمریکا	1
705	روسیه	2
234	ایران	3
195	چین	4
172	کانادا	5
167	قطر	6

فهرست کشورها بر پایه بیشترین مصرف گاز طبیعی در سال 2020 **
میزان تولید سرانه (میلیارد متر مکعب)	کشور	ردیف
871	آمریکا	1
484	روسیه	2
326	چین	3
221	ایران	4
117	کانادا	5
100	ژاپن	6

فهرست کشورها بر پایه بیشترین صادرات گاز طبیعی در سال 2020 **
میزان تولید سرانه (میلیارد متر مکعب)	کشور	ردیف
241.8	روسیه	1
112.3	استرالیا	2
110.8	نروژ	3
78.8	آمریکا	4
47.6	کانادا	5
....	کشورهای دیگر	....
11.4	ایران	11

با نگاهی به چهار جدول فوق می توان نتایج زیر به دست آورد:
ایران با وجود آنکه دومین دارنده منابع گاز در جهان محسوب می شود اما با فاصله معناداری در رتبه سوم تولیدکنندگان محسوب می شود. با نگاهی به جدول مصرف، مشخص است که مصرف گاز ایران بسیار بالاست و بیشتر تولید گاز در داخل مصرف می شود. نکته تاسف بار اما در جدول چهارم است که مشخص می کند با وجود اینکه ایران رتبه دوم دارنده منابع گازی است، در زمینه صادرات رتبه 11 را دارد. چند ماه پیش قرارداد مربوط به سواپ سالانه 2 میلیارد مترمکعب گاز بین ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان امضاء شد که در آن گاز ترکمنستان وارد ایران شده و از سوی دیگر به آذربایجان ترانزیت می شود (اینجا بخوانید) که در این میان حدود پنج درصد از ظرفیت این خط نیز به ایران اختصاص خواهد یافت و به مصرف استانهای شمالی ایران خواهد رسید (اینجا بخوانید).
اگرچه این موضوع دستاوردی برای حسن همجواری و تحکیم روابط سه کشور محسوب می شود اما سوال اینجاست چرا خود ایران به عنوان دومین منبع دارنده گاز، نتوانسته است امکان تامین گاز آذربایجان را به دست آورد؟
این سوال پررنگ تر خواهد شد وقتی بدانیم به گفته حمیدرضا صالحی، رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران، ترکیه قرارداد خرید گاز خود از ایران را تمدید نکرده و توافق قبلی به زودی به پایان خواهد رسید و از طریق جمهوری آذربایجان، ترکمنستان را جایگزین ایران کرده است (اینجا بخوانید).
از سوی دیگر در شرق ایران، موضوع انتقال گاز ایران به پاکستان و هند به سرانجام نرسیده و روسیه با وجود آنکه فاصله بسیار زیادی از پاکستان دارد آذرماه امسال بر سر موضوع انتقال گاز با پاکستان به توافق رسید (اینجا بخوانید).
شرق دور ایران در چین که با توجه جدول های فوق و میزان مصرف در این کشور، ظرفیت خوبی برای صادرات گاز محسوب می شود، روسیه طبق قراردادی که اواسط بهمن ماه امسال بین روسای جمهور چین و روسیه منعقد شد، صادرات سالانه 10 میلیارد متر مکعب به مدت 25 سال به چین را متعهد شد (اینجا بخوانید).

مطابق جدول صادرات، روسیه بیشترین صادر کننده گاز در جهان است و با توجه به قراردادهای اخیر، مدام بر این ظرفیت می افزاید اما ایران در این عرصه با وجود منابع طبیعی فراوان، نه تنها مشتریان دوری چون اروپا و چین که حتی همسایگانی چون ترکیه و پاکستان را در صادرات گاز از دست می دهد و تاسف بار آنکه، احمد زمانی، سرپرست مدیریت هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی گاز ایران چندی پیش در گفتگو با صدا و سیما از پیشی گرفتن مصرف گاز نسبت به تولید آن در کشور خبر داد که بدین معناست که در آینده نزدیک نه تنها شاید اندک صادرات گاز را از دست بدهیم بلکه ممکن است وارد کننده هم بشویم و این غمنامه ایست هشداردهنده برای کشوری که دومین منابع خدادادی گاز طبیعی در جهان را داراست.
منابع:
*.https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_natural_gas_proven_reserves
**.https://yearbook.enerdata.net/natural-gas/world-natural-gas-production-statistics.html