بزرگنمايي:

آريا بازار- با توجه به گسترش بسيار سريع و پردامنه اينترنت و فضاي مجازي در کشور و استفاده روزمره بيش از نيمي از جمعيت کشورمان از اينترنت در وجوه و اشکال مختلف، ضرورت شناسايي گلوگاه‌ها و چالش‌هاي کلان اين فضا، بسيار حياتي است.
از سوي ديگر با توجه به اينکه تاريخچه ورود اينترنت به ايران به سال 1370 باز مي‌گردد و کشورمان جز 10 کشور اول دنيا در اين زمينه محسوب مي‌شده، حداقل توقعي که امروز در اين حوزه وجود دارد برخورداري از زيرساخت‌هاي لازم در بستر فضاي مجازي، رسيدن به استقلال نسبي در حوزه سياست‌گذاري، برخورداري از رگلاتوري مستقل و شبکه ملي اطلاعات مستقل و ... است، اما بررسي آماري و ميداني اين حوزه‌ها و نيازمندي‌هاي حياتي آن، حکايت از وضعيت بسيار فاجعه‌‌باري در کشور دارد.
چرايي سرعت بسيار پايين و قيمت بسيار بالاي اينترنت در کشور، دلايل وجود انحصار در حوزه‌هاي کليدي آي‌تي کشور، پشت‌پرده افراد و جرياناتي که از "دلالي اينترنت" در کشور سودهاي هنگفتي را به جيب مي‌زنند، چگونگي افزايش بيش از 200 درصدي سرعت اينترنت با راه‌اندازي شبکه ملي اطلاعات، چرايي به سرانجام نرسيدن شبکه ملي اطلاعات، اجراي کاپيتولاسيون تمام‌عيار در حوزه اپليکيشن‌هاي موبايلي، چرايي عدم رگولاتوري مستقل در کشور، فراهم بودن تمام شرايط براي اينکه ايران تبديل به "هاب بين‌المللي" شود، حجم ديتاي پورنوگرافي تبادل شده در بستر اينترنت و ... از جمله موضوعاتي است که در گفتگوي تفصيلي تسنيم با "روح‌الله مومن‌نسب" کارشناس ارشد فضاي مجازي بحث و بررسي شده است؛ در ادامه مشروح بخش دوم اين گفتگو تقديم مخاطبان ارجمند مي‌شود:
اينترنت وقتي به کشور وارد مي‌شود به واحدهاي به نام "اس‌تي‌ام وان" تبديل مي‌شود، هر اس‌تي‌ام وان فرض کنيد 250 مگ اينترنت باشد؛ شما وقتي مي‌خواهيد يک ايميل براي دوستان بفرستيد اين ميل شما در حال حاضر اين مراحل را طي مي‌کند: اول به "آي‌اس‌پي" که خرده فروش‌هاي اينترنت هستند، مي‌رود؛ در مرحله بعد به "پَپ" و از پپ به شرکت ارتباطات زيرساخت يا همين ساختماني که در ميدان امام خميني وجود دارد و به آن"گيت وي" مي‌گويند، مي‌رسد؛ در حال حاضر 750 آي اس پي و 12 پپ در کشور داريم يعني ايميل شما يک بار در آي‌اس‌پي و يکبار در پپ و يک‌بار هم در "دي‌سي‌آي" يا همان شرکت ارتباطات زيرساخت کپي مي‌شود بعد براي رفتن به کشور همسايه به سوئيچ مثلا چابهار (که بيشتر اينترنت کشور از سوئيچ چابهار تأمين مي‌شود) منتقل و از آنجا به کشور همسايه مثل عمان، ترکيه و ... انتقال پيدا مي‌کند، تازه پس از اين، از 11 کشور عبور مي‌کند تا به آمريکا برسد؛ ايميل شما وقتي به آمريکا رسيد به سرور سايت خود منتقل مي‌شود؛ حالا اين سرور ممکن است مثل نرم‌افزار لاين در کره يا مثل وايبر در اسرائيل باشد.
فرض کنيد ايميل شما، جي‌ميل است و مي‌خواهيد يک عکس به دوستان خود که در ايران يا همين تهران است، بفرستيد؛ در ابتدا عکس شما با همان فرايند قبل بايد در سرور جي‌ميل قرار ‌گيرد، براي اينکه دوست شما اين ايميل را دريافت کند بايد اين عکس از سرور به آمريکا برگردد و از آنجا از 11 کشور بگذرد تا به کشور همسايه ما برسد و از آنجا وارد ايران و گيت‌وي که عرض کردم شود؛ بعد به پپ و سپس آي اس پي که او استفاده مي‌کند و در نهايت به دوست شما برسد؛ اين مراحلي است که با مدل استار اتفاق مي‌افتد يعني استفاده از ترافيک بين‌المللي لذا در اين حالت "نفوذ" کاملاً واضح است.
 آيا در ساير کشورها نيز همين مراحل پيچيده وجود دارد؟
خير؛ در دنيا اين مشکل ديگر وجود ندارد مثلاً صدراعظم آلمان وقتي بخواهد به شوهرش يا اوباما بخواهد به موليا دخترش ايميل بزند، نيازي نيست همه اين مراحل را طي کند؛ آن‌ها از مدل ديگري استفاده مي‌کنند که ما در ايران اصلاً زيرساختش را نداريم، متأسفانه ببينيد فاجعه تا کجا پيش رفته‌ است که وزير ارتباطات اخيرا در همايش "رايانش ابري" مي‌گويد من تازه ديشب فهميدم رايانش ابري چيست؛ آخر برنامه هم مي‌گويد که خوب خانم من اطلاعاتش از من بيشتر بود به همين خاطر انحصار "کلود" را به خانم من بدهيد.
حالا ببينيد در دنيا چه اتفاقي افتاده‌ است؛ در دنيا اگر شما بخواهيد با "ديتا کلود" يا همان رايانش ابري که يک تکنولوژي و فناوري جديد است، ايميلي را به دوست خود که در تهران مثلا بلوار کشاورز است بزنيد، شما کافي است ايميل‌تان را به ابر آن منطقه بزنيد و دوست شما هم به راحتي آن را از همان ابر دريافت ‌کند البته اين که عرض کردم ساده شده اين مدل است حال اگر اين ابرها در يک منطقه واحد نباشند مثلاً يکي در تهران و ديگري در شيراز باشد چيز ديگري به نام "آي اکس پي" نياز است که مي‌تواند اين ابرها را به هم متصل کند؛ در اين حالت ايميل شما ابتدا وارد ابر تهران مي‌شود از ابر تهران وارد ابر شيراز مي‌شود، در مرحله بعد به دست دوست شما که در شيراز است مي‌رسد که در هر 2 حالت از کشور خارج نمي‌شود.
يک حالت ديگر وجود دارد که به طور مثال دوست من در آمريکاست، در يک کشور ديگر است و يا من قصد دارم فايلي را از آمريکا دانلود کنم؛ به طور مثال ابر ايران را به ابر ترکيه وصل مي‌کند، ايميل شما از اين طريق به کشور ديگري فرستاده مي‌شود، به اين دليل که اين ابرها وقتي با CDN داخلي به يکديگر وصل مي‌شوند ابر بزرگي را تشکيل مي‌دهند که به اين ابر بزرگ "ابر ملي" مي‌گويند؛ ابر ملي ايران به ابر ملي کشور مقصد وصل مي‌شود، در مرحله بعد ايميل از اينجا وارد کشور بعدي مي‌شود يا قصد داريد فايلي را از ابر کشور ديگري دانلود کنيد به طور مثال فرض کنيد يک فيلم يک گيگابايتي را مي خواهيد دانلود کنيد، اين فيلم ابتدا وارد کلود ايران مي‌شود، در کلود ايران کپي مي‌شود و يک نسخه آن براي شما ارسال مي‌شود، آيا نفر بعدي که قصد دارد اين فيلم را دانلود کند تا آمريکا بايد اين راه را طي کند؟ خير، از ابر ايران دانلود مي‌کند پس سرعت، کيفيت، امنيت و ... افزايش پيدا مي‌کند.

 

 

بله، مگر درصورتي که رد و بدل اطلاعات فرد به فرد باشد که تمام اين موارد پروتکل دارند، به اين کار cdn  مي‌گويند و cdn  يعني نگه داشتن اطلاعات داخل شبکه و به راحتي با يک تغيير توپولوژي مي‌توانيم زيرساخت آن را داخلي کنيم به همين خاطر "شبکه ملي اطلاعات" در 5 شبکه تعريف مي‌‌شود‌، اولا اينترنت بايد باشد و نه اينترانت يعني اينترنت بايد "سالم، سريع، امن و ارزان" باشد، به اين نوع از اينترنت شبکه ملي اطلاعات مي‌گويند.

حداقل سرعت در "شبکه ملي اطلاعات" 20 مگابايت

اما اينکه چرا در آن حالت، اينترنت سالم مي‌شود؟ به اين دليل که در حال حاضر پردازش را مي‌توان در ابر انجام داد حتي پردازش محتوي پرنوگرافي در ابر انجام مي‌شود؛ certificateهاي امنيتي در ابر گرفته مي‌شود و بسيار فرق دارد؛ امنيت و سرعت در شبکه ملي اطلاعات به شدت بالا مي‌رود، به طور مثال کف سرعت در اين حالت 20 مگابايت مي‌شود و همان کاري که در داخل کره جنوبي انجام مي‌شود، قيمت به شدت پايين مي‌آيد به اين دليل که واسطه‌ها حذف مي‌شوند، در حال حاضر چرا قيمت و تعرفه‌هاي‌ اينترنت بالا است؟ به اين دليل که شما بايد براي به دست آوردن حجم‌‌هاي ديتاي اينترنتي به 15 نقطه پول بدهيد.

در حال حاضر شرکتي مانند پيشگامان يزد ترافيک را چند برابر قيمت مي‌فروشد، رقم عجيب غريبي وجود دارد؛ در گزارش مجلس تا 25 برابر آمده است اما تا 2 هزار برابر هم در مقاطعي فروش اينترنت صورت گرفته است زيرا زماني‌ که  شما قصد داريد از کلود کشور همسايه استفاده کنيد، قيمت آن پايين مي‌آيد ولي در حال حاضر همه ترافيک را با يک نرخ حساب مي‌کنند.

ايران به راحتي مي‌تواند به "هاب بين‌المللي" تبديل شود

پس اگر ما بستري مانند ترکيه در اينترنت داشته باشيم، زيرساخت‌ها و شبکه ملي اطلاعات ما که فراهم شود، به سرعت  مي‌توانيم تبديل به يک "هاب بين‌المللي" براي اينترنت تبديل شويم و در آن زمان طعم درآمد و کيفيت را از اينترنت در کشور خواهيم چشيد، در حال حاضر ما نمي‌دانيم که اينترنت استاندارد چيست، اينترنتي که به دست‌ ما مي‌رسد، به دليل واسطه‌هاي زياد، سرعت و ضريب امنيتي آن پايين و قيمت آن بسيار بالاست.

 آيا تبديل ايران به هاب منطقه به معناي نفي شبکه ملي اطلاعات کشور است؟

خير؛ اگر ديتا‌سنتر داخلي راه بيافتد، در حال حاضر اينترنت از لحاظ فني دو کلمه است، تمام عمليات‌ها در اينترنت يا send يا receive است؛ يا آپلود يا دانلود انجام مي‌شود، زماني‌ که حجم اينترت مي‌خريد يا عکسي را ارسال مي‌کنيد که به آن آپلود مي‌گويند و يا فايلي را دريافت مي‌کنيد که به آن دانلود مي‌گويند که جمع send و receive را request  مي‌گويند.

زماني که يک نفر آپلود انجام مي‌دهد و نفر مقابل او هم دانلود مي‌کند و دو نفر نيز در ايران هستند چرا بايد پول اينترنت را به آمريکايي‌ها بدهيم يا از اينترنت آن‌ها استفاده کنيم؟ اتفاقا زماني‌ که شبکه ملي اطلاعات را راه بيندازيم، ابتدا بيش از 95 درصد در حوزه فناوري اطلاعات به استقلال داخلي مي‌رسيم يعني بين 95 تا 99 درصد گردش ترافيکمان داخل کشور ايجاد مي‌شود در مرحله بعد، شما مي‌توانيد ديتاسنترهاي قوي راه بيندازيد، خود شما،‌ خود ما و هر کدام از ما مي‌توانيم يک ديتاسنتر قوي در کشور راه بيندازيم زيرا سرعتمان بسيار بالاست حتي در داخل خانه خود مي‌توانيم کيس کامپيوترمان را در واقع تبديل به يک سرور کنيم و يک ديتاسنتر در کشور راه بيندازيم همان طور که در کشورهاي اروپايي آمريکايي اين اتفاق رخ مي‌دهد.

در مرحله بعد، "هاست" را مي توانيم به کشورهاي ديگر بفروشيم، در صورت رخ دادن اين اتفاق، کشور ما که تا اکنون وارد‌کننده ترافيک بوده است صادر‌کننده ترافيک خواهد شد همان طور که در کره، آلمان، کانادا، آمريکا و... اين اتفاق رخ مي‌دهد، اين کشورها سودشان در صادر کردن ترافيک و نه در واردات است به طور مثال يک نفر در افغانستان که  قصد دارد يک سايت را راه‌اندازي کند اقدام به خريدن هاست از ايران مي‌کند به اين دليل که سرعت هاست ايران هم بالاتر است و قيمت آن نيز به شدت پايين‌تر است و نقطه اتصالمان نزديک‌تر است و لازم نيست هزينه گزافي را افغانستان بدهد و تا آمريکا براي خريد هاست برود، زماني‌که يک افغانستاني، سرورش را از ما مي‌خرد، اين امر باعث مي‌شود که هر زمان که خواست سايتي را ببيند، ترافيک  را از ايران مي‌خرد و به جاي خروج ارز، ورود ارز خواهيم داشت، و به‌شدت بار تورمي کاهش پيدا خواهد کرد.

تسنيم: در صورتي که ايران بتواند زيرساخت‌هاي لازم براي شبکه ملي اطلاعات و تبديل شدن به هاب منطقه‌اي را فراهم کند، چه درآمدي نصيب ايران مي‌شود؟

افرادي که در دولت دنبال پايين آوردن تورم هستند بايد بدانند که عامل تورم فقط نقدينگي نيست؛ دولتي‌ها از يارانه‌ها به عنوان يکي از فاکتورهاي افزايش نقدينگي نام مي‌برند در صورتي که مبلغ يارانه‌ها در برابر تراکنش‌هايي که در حوزه فناوري اطلاعات انجام مي‌شود عددي نيست؛ اگر دولتي‌ها سراغ داخلي کردن ترافيک بروند و ‌ترافيک را داخلي کنند، خواهند ديد که چقدر جلوي خروج ارز از کشور گرفته مي‌شود، آنهايي که دنبال اشتغال هستند، بيايند و اين کار را انجام بدهند پس از آن ببينند ايراني‌ها چه درآمد سنگيني خواهند داشت؛ کشور ما در منطقه‌اي‌ است که تمام اطرافيانمان از نظر اقتصادي از کشور ما ضعيف‌تر هستند، مسلما اگر بتوانيم زيرساخت‌هايمان را مهيا کنيم، مي‌توانيم به سرعت مرکز IT منطقه خودمان بشويم و هيچ ترديد در اين امر نيست؛ از نظر سوق‌الجيشي هيچ کشوري موقعيت ما را ندارد و بهترين مسير براي ترافيک اطلاعات کشور ايران است مثلا فرض کنيد يک نفر از افغانستان ميخواهد سايتي را در ترکيه و يا  به صورت بالعکس ببيند، چه مسيري بهتر از کشور ما وجود دارد يا  زماني‌که يک نفر قصد دارد از آسيا سايتي را در اروپا ببيند، بهترين مسير، مسير ايران است که حداقل مي‌توانيم سهم خود را از چيزي که در حال حاضر است، به شدت افزايش بدهيم که متاسفانه چون زيرساخت‌هاي کشور ما مهيا نيست، اين اتفاق رخ نمي‌دهد.

اگر ايران شبکه ملي اطلاعات خود را راه‌اندازي کرد بايد به ايران حمله کنيم!

از نظر امنيتي اگر زيرساخت‌هاي ارتباطي را در داخل کشور تقويت کنيم و هاب بين‌المللي آي‌تي و فناوري اطلاعات بشويم، کشورهاي ديگر اگر بخواهند فکر حمله به ما  را هم بکنند بايد هزينه سنگيني را بپردازند، چون يک موشک اگر به ايران بخورد، ظرف مدت اندکي بخشي از اينترنت دنيا قطع مي‌شود و از جهات مختلف آنچنان اين مساله پيش مي‌رود که يکي از ژنرال‌هاي بزرگ ارتش آمريکا مي‌گويد:"‌اگر ايراني‌‌‌‌‌ها خواستند شبکه ملي اطلاعاتشان را راه بيندازند، مساله هسته‌اي براي ما ديگر مهم نيست و اگر ايراني‌ها خواستند اين شبکه را راه بيندازند بايد به ايران حمله نظامي کنيم."

شبکه ملي اطلاعات اروپا پايان 2015 راه‌اندازي مي‌شود

آنچنان اين مساله در غرب، به صورت جدي بررسي شده که چندين گزارش بين‌المللي درباره شبکه ملي اطلاعاتمان ديده‌ام و اين موضوع را به شما بگويم که شبکه ملي اطلاعات، ايده ايراني‌ها‌‌ به اروپايي‌هاست و اروپايي‌ها همين مدل را براي خودشان پياده کردند و آخر امسال يعني پايان سال 2015 "شبکه ملي اطلاعات کل اروپا" از آمريکا جدا مي‌شود؛ اين ايده را براي اولين بار 10 سال پيش، کشورمان ارائه کرده بود.

تسنيم: دقيقا چه زماني و کدام سازمان اين کار را کرد؟

مقام معظم رهبري اين مسئله را از شوراي عالي انقلاب فرهنگي  خواسته بودند که در شوراي عالي انقلاب فرهنگي تصويب شده بود و پس از آن اين قانون به مجلس رفت و تبديل به ماده 46 قانون برنامه پنجم توسعه شد که ظرف يک سال به وزارت ارتباطات فرصت داده بود شبکه ملي اطلاعات را راه بيندازد که متاسفانه اجرا نشد.

تسنيم: يعني در آن زمان، ظرف يک سال مي‌توانستيم اين شبکه را راه‌اندازي کنيم؟

بله مسلما؛ در حال حاضر هم اگر آدم‌هاي انقلابي و با انگيزه‌اي وجود داشته باشند، ظرف  مدت يک ماه مي‌‌توان شبکه ملي اطلاعات را راه انداخت زيرا کاري نمي‌خواهد صورت بگيرد به اين دليل که در حال حاضر اينترنت به دست من و شما مي‌رسد و اگر فقط اينترنت داخلي شود، زماني‌ که ميخواهم به شما ايميل بزنم نيازي نيست تا آمريکا بروم و  اين رويداد از نظر فني اتفاق سختي نيست.

تسنيم: زيرساخت شبکه ملي طلاعات را چگونه فراهم مي‌کنيم؟

شما در حال حاضر‌ داخل همين ساختمان مي‌توانيد شبکه ملي اطلاعات را راه بيندازيد، مواردي که من‌ براي شما مي‌گويم زماني شايد براي ما ايراني‌ها مسأله تازه‌اي بود اما در حال حاضر در کل دنيا اين موراد به عنوان يک پروتکل در حال عملياتي شدن است، بدين معني که شما در حال حاضر‌ در همين محله، شهر و کشور مي‌توانيد شبکه ملي اطلاعات را راه بيندازيد کما اينکه بعضي شرکت‌ها در حال حاضر کلود مي‌فروشند، اين دسته از شرکت‌ها يک شبهه شبکه ملي اطلاعات را راه انداخته‌اند، داخل خود اين افراد يک اينترنت آفلايني وجود دارد که اين ispها را مي‌فروشند مانند شرکت شاتل و... که مي‌گويند اگر از اين سايت دانلود کنيد يک دهم قيمت با شما تعرفه اينترنت را حساب مي‌کنم که داخل اين سايت‌ها يک سري فيلم و... وجود دارد و من نمونه‌هاي اين سايت‌ها را در دسترس دارم؛ اينترانت هم بخشي از شبکه ملي اطلاعات است ولي همه آن را شامل نمي‌شود ولي به هر حال، اين موارد به خوبي نشان مي‌دهند که کار پيچيده‌اي نيست‌، مي‌شود اين کار را راه انداخت.

تسنيم: با اين توضيحات، کشورهاي استفاده‌کننده از اينترنت به چند دسته تقسيم مي‌شوند؟

در دنيا سه دسته کشور در حوزه فناوري اطلاعات داريم: يک دسته از کشورها کشورهايي هستند که مصرف کننده فضاي مجازي هستند و هيچ موضعي هم ندارند، دسته دوم کشورهايي هستند که در قبال فضاي مجازي موضع دارند و يک سري از کشورها هم که توسعه‌دهنده فضاي مجازي هستند؛ کشورهايي مثل کره شمالي و اسرائيل که سيستم آي‌تي اين کشورها خيلي بسته است به اين معني که کل اينترنت جهان در اين کشورها بسته شده و به معناي صد‌درصدي فقط خودشان و خودشان وجود دارند، در کره شمالي هيچ کس نمي‌داند چه شبکه‌اي  وجود دارد و يا 98 درصد سايت‌هاي اينترنتي مهم در رژيم صهيونيستي بسته است؛ يک سري از کشورها به اين صورت عمل مي‌کنند و يک مدل بسته دارند يک دسته از کشورها نيز هستند که مدل آن‌ها باز است و خودشان توليد‌کننده هستند و هر چقدر بيشتر اينترنت توسعه پيدا کند به نفع خود اين کشورها است، هر چقدر بيشتر اينترنت توسعه پيدا کند به نفع  کشورهايي مانند انگلستان، آمريکا، سايت‌هايي مثل گوگل و امثال اين‌ها است؛ يک سري از کشورها نيز هستند که کار خاصي در فضاي مجازي انجام نداده‌اند و مي‌توان از اين کشورها به عنوان عقب‌افتاده‌هاي حوزه آي‌تي نام برد در طبقه‌بندي‌ها هم اين کشورها جزو کشورهاي آخر دنيا هستند مثل ايران، افغانستان، گينه و ... و کشورهايي هستند که کلا مصرف‌کننده آي‌تي هستند.

شوراي عالي فضاي مجازي معبري براي تشکيل جمهوري اسلامي ايران در فضاي مجازي

در برنامه‌هايي که در جمهوري اسلامي ايران وجود دارد و در دستوراتي که مقام معظم رهبري به شوراي عالي فضاي مجازي دادند؛ رهبري مي‌فرمايند نظام اسلامي 5 مرحله دارد و 2 مرحله از آن خارج از جغرافياي ايران است در نتيجه ما نمي‌توانيم خودمان را به جغرافياي ايران  محصور کنيم؛ دقيقا زماني مي‌توانيم از اين بستر استفاده کنيم که مانند نظاممان در حوزه آي‌تي نيز به استقلال برسيم همين گونه که در ساير کشورها به دليل نظام مستقر و مستقلي در حال حاضر از جمهوري اسلامي ايران حرف شنوي دارند در فضاي مجازي هم بايد نظام مستقر و مستقلي داشته باشيم کما اينکه دستوري که رهبري براي تاسيس شوراي عالي فضاي مجازي دادند همه اين ويژگي‌هاي تشکيل جمهوري اسلامي در فضاي مجازي را دارد.

رئيس‌جمهور، رئيس شوراي عالي فضاي مجازي است و رئيس قوه قضاييه، رئيس قوه مقننه و تمام قواي جمهوري اسلامي عضو  شوراي عالي فضاي مجازي هستند، شوراي عالي فضاي مجازي 26 عضو دارد که اگر اين 26 عضو را تجزيه و تحليل کنيد به اين نتيجه مي‌رسيد که هيچ رکني در جمهوري اسلامي ايران وجود ندارد که عضو اين شورا نباشد، حضرت آقا با ابلاغ اين دستور در 17 اسفند 1390، جمهوري اسلامي را در فضاي مجازي راه‌اندازي کردند و نه فقط به صرف يک شورا، اين مدل در هيچ کجاي دنيا سابقه نداشته است.