بزرگنمايي:

بازار آریا - از زمان قرار گرفتن ایران تحت فشارهای تحریمی و اقتصادی، مسئولان کشور راهکارهای متعددی را برای برون‌رفت از این بحران بررسی کرده و فروش نفت به کشورهای نزدیک ازلحاظ سیاسی را در اولویت قرار داده‌اند. اما مطالعات محققان اقتصادی نشان می‌دهد این راهکار نیز بدون تمهیدات لازم می‌تواند بسیار زیان‌بار باشد.
اقتصاد کشورها، معمولاً از دو کانال اصلی با هم مرتبط هستند. کانال اول، جریان ورود و خروج کالا و کانال دوم، جریان ورود و خروج سرمایه است. یکی از مهم‌ترین کالاهایی که اقتصاد کشورهای جهان را به هم گره زده، نفت است. نوسانات قیمت نفت، اقتصاد کشورهای صادرکننده و واردکننده این کالا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در ایران، درآمد حاصل از صدور نفت خام، بخش قابل توجهی از بودجه عمومی دولت را تشکیل می‌دهد و به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر دیگر فعالیت‌های اقتصادی تأثیر چشمگیری می‌گذارد.
علاوه بر تأثیراتی که نوسانات درآمدهای نفتی در گذشته بر اقتصاد کشور گذاشته، اقتصاد ایران از دهه 1390 با چالشی بی‌سابقه روبرو شده، که قرار گرفتن در وضعیت دشوار تحریم‌های اقتصادی بوده، و با روی کار آمدن دولت ترامپ و خروج آمریکا از برجام، به‌تدریج، سخت‌ترین تحریم‌های اقتصادی به اجرا گذاشته شده و در حال حاضر نیز فروش نفت به پایین‌ترین سطح خود رسیده است. اما وضعیت نامطلوب شرایط اقتصاد کشور برای عمده‌ترین مشتریان نفت ایران نظیر چین، هند و اتحادیه اروپا، موقعیت ممتازی نظیر تخفیف‌های قیمتی فروش نفت و بازپرداخت غیرنقدی هزینه آن‌ها را فراهم کرده، و بنابراین تحریم‌ها، فرصت‌های مناسبی را برای شرکای ایرانی ازجمله شرکای شرقی ایران پدید آورده است که صدالبته زیان‌هایی را نیز برای اقتصاد مملکت به دنبال خواهد داشت.
در رابطه با این موضوع، محققان دانشگاه یزد یک مطالعه پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن ریسک‌های فروش نفت به روپیه، یوان و یورو مورد ارزیابی علمی واقع شده است.
در این پژوهش، محققان به ارزیابی ریسک جایگزین کردن پول ملی دریافت‌کنندگان نفت ایران یعنی یوان، روپیه و یورو به‌جای دلار پرداخته و سود و زیان این راهکار را بررسی کرده‌اند.
نتایج پیش‌بینی‌های انجام‌شده در این تحقیق، حاکی از آن هستند که به دلیل تقویت ارزش دلار، در صورت عدم پوشش ریسک، راهکار فروش نفت به چین و هند و دریافت پول ملی آن‌ها موجب زیانی به اندازه 5 تا 23 درصد ارزش صادراتی نفت ایران به این دو کشور خواهد شد که قابل توجه است.
در این خصوص، کاظم یاوری، استاد اقتصاد دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری دانشگاه یزد و دو همکار دیگرش می‌گویند: «فروش نفت برحسب روپیه و یوان، ریسک بالایی داشته و زیان قابل توجهی به درآمدهای نفتی کشور وارد می‌کند. حتی در مورد فروش نفت به اتحادیه اروپا و دریافت یورو، اگرچه به دلیل تقویت یورو، احتمالاً به نفع درآمدهای نفتی خواهد بود، اما توجه و ارزیابی تغییرات یورو، نشان‌دهنده افزایش نااطمینانی نرخ برابری یورو به دلار در آینده است».
بر این اساس، با فروش نفت و فرآورده‌های نفتی به چین، هند و اتحادیه اروپا، درآمد نفتی کشور با ریسک و زیان بالایی در آینده مواجه می‌شود.
این محققان می‌افزایند: «با توجه به چنین نتایجی اولاً، می‌باید با دیپلماسی مناسب، امکان این فراهم شود که ریسک کاهش ارزش پول ملی واردکنندگان نفت ایران، در قراردادهای فروش نفت، لحاظ شود. ثانیاً، به‌عنوان نمونه، نشان داده شد که تصمیمات سیاسی، تا چه اندازه می‌تواند آثار اقتصادی به همراه داشته باشد. بنابراین انتظار می‌رود، ملاحظات اقتصادی به‌طور جدی و شفاف در فرایند تصمیم‌گیری سیاسی، مدنظر قرار گیرد».
این یافته‌ها را فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار) وابسته به پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس منتشر کرده است.