بازار آریا - دنیای اقتصاد : مجله نیوزویک طی گزارشی به تاریخ ۱۹ دسامبر عنوان کرد که اقدام اخیر چین در حمایت از امارات متحده عربی در مناقشه بر سر سه جزیره استراتژیک در خلیج فارس، میتواند تهران را به بازاندیشی در اتحاد استراتژیک خود با این کشور سوق دهد. این گزارش عنوان میکند که موضع پکن، یک مساله حساس حاکمیتی را برای تهران احیا کرده و بررسی دقیقتر اقدامات منطقهای چین را ضروری کرده است.
ماجرا از آنجا شروع شد که به دعوت شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان، معاون نخستوزیر و وزیر خارجه امارات متحده عربی، عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست چین و وزیر خارجه جمهوری خلق چین در روزهای ۱۲ و ۱۳ دسامبر به امارات متحده عربی سفر کرد. طی این سفر، طرف چینی حمایت خود را از تلاشهای امارات متحده عربی برای دستیابی به راهحلی مسالمتآمیز درباره اختلاف بر سر سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از طریق مذاکرات دوجانبه و مطابق با قواعد حقوق بینالملل، از جمله منشور سازمان ملل متحد، اعلام کرد.
این بیانیه با واکنشهایی از سوی مقامات ایران همراه بوده است. در واکنش به این بیانیه، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، این ادعا درباره جزایر ایرانی را رد کرد. همزمان احمد نادری، نماینده تهران، ری و شمیرانات، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «چین باید بداند صدور بیانیه علیه حاکمیت ملی ایران خطای محاسباتی در شراکت راهبردی است. ایران بر پایه گفتمان امت اسلامی و پیوندهای عمیق تمدنی از نوروز تا جاده ابریشم با مسلمانان سینکیانگ همواره دغدغهمند وضعیت آنان بوده، اما بر مدار عقلانیت رفتار کرده است. نقض خطوط قرمز ما این ملاحظات را تغییر خواهد داد.»
این نخستین بار نیست که دولت جمهوری خلق چین در نشستهای مشترک با کشورهای عربی با اظهارات امارات متحده عربی علیه ایران همراهی میکند. در سفری که آذرماه سال ۱۴۰۱ رئیسجمهور چین به منطقه داشت دو بیانیه مشترک با عربستان سعودی و شورای همکاری خلیج فارس امضا شد که در هر دوی آنها با ادبیات تندی علیه ایران سخن گفته شده بود. مجله نیوزویک در گزارش خود عنوان کرد که اقدم اخیر چین در حمایت از امارات بر سر مناقشه جزایر سهگانه، محدودیتهای وابستگی به پکن را در زمانی که تهران به طور فزایندهای برای مقابله با فشار و تحریمهای غرب به شرق نگاه میکند، برجسته میکند. درحالیکه مقامات ایرانی روابط با پکن را به عنوان ستون سیاست خارجی خود به تصویر کشیدهاند، موضع چین در مورد این جزایر، نشان از تمایل این کشور برای اولویتبندی منافع منطقهای گستردهتر دارد.
از سوی دیگر، المانیتور روز شنبه ۲۰ دسامبر طی گزارشی عنوان کرد که تور منطقهای و پنجروزه رئیس دستگاه دیپلماسی چین، بخشی از تلاش چین برای تقویت نفوذ سیاسی و دیپلماتیک خود در منطقه، بهویژه در فضای پس از جنگ غزه، بود. المانیتور افزود: انتخاب امارات، عربستان و اردن کاملا حسابشده بوده است: عربستان شریک اصلی انرژی چین، امارات مرکز مالی و لجستیکی ابتکار کمربند و راه، و اردن کشوری با دیپلماسی متوازن و نفوذ سیاسی در بحرانهای منطقهای است. این سفر نشاندهنده تلاش چین برای تثبیت نقش خود بهعنوان بازیگری ثباتبخش در آینده سیاسی خاورمیانه و بهویژه تحولات پس از جنگ غزه است. از نظر اقتصادی، چین بزرگترین شریک تجاری شورای همکاری خلیج فارس است. این حضور اقتصادی گسترده به چین نفوذ سیاسی قابلتوجهی داده و اعتماد کشورهای خلیج فارس را جلب کرده است، بدون آنکه از روشهای تقابلی یا فشار سیاسی استفاده کند.
بنا به گزارشها، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس مانند امارات متحده عربی و عربستان سعودی بازارهای متنوع نفتی در اختیار دارند و بهسادگی میتوانند از این منابع به عنوان منابع جایگزین در صورت کاهش روابط با چین استفاده کنند. اما از سوی دیگر، فشارهای غرب و تحریمهای گسترده سبب شده که ایران در زمینه صادرات طلای سیاه کمابیش تنها به پکن متکی باشد. در این چارچوب چنین به نظر میرسد که مقامات چین تمایل بیشتری به جلب نظر کشورهای عربی در سیاست خارجی خود داشته باشند، چراکه معتقدند ایران چندان پتانسیلی برای مقابله با اقدامات مخرب احتمالی از سوی پکن ندارد، حال آنکه کشورهای عربی منطقه گزینههای متعددی برای توسعه روابط دارند.
از سوی دیگر، بنا به گزارش نیوزویک، با وجود آنکه نمیتوان انتظار داشت که تنشهای اخیر آسیب چندانی به روابط تهران-پکن بزند، انکار نمیتوان کرد که بالاگرفتن این مناقشه پیامدهای گستردهتری برای ثبات منطقهای دارد. این سه جزیره در نزدیکی تنگه هرمز، یک گلوگاه دریایی حیاتی تلقی میشوند که حدود یکپنجم کل مصرف نفت جهان از آن عبور میکند، و وضعیت آنها را به نگرانی مکرر برای بازارهای انرژی جهانی تبدیل میکند. در همین راستا، چین چندان علاقهای به گسترش اختلافها بر سر این موضوع نداشته، چراکه به این درک رسیده که ادامه تنشها میتواند تاثیرات مخربی بر واردات نفت این کشور وارد کند. نیوزویک در پایان عنوان کرد که بیتردید ایران موضع خود را در مورد این جزایر تغییر نمیدهد، اما انتظار میرود که همسویی مکرر چین با کشورهای عربی خلیج فارس، بحثها را در تهران در مورد خطرات تکیه بر شرکای استراتژیکی که اولویتهای منطقهای آنها به طور فزایندهای با اولویتهای ایران متفاوت است، تشدید کند.