بزرگنمايي:
بازار آریا - تسنیم /با گشتوگذاری در داروخانه‌های سطح شهر و برخی پلت‌فرم‌های مجازی با تخفیف‌های عجیب و ویژه مکمل‌ها و مولتی‌ویتامین‌ها مواجه می‌شویم که بررسی علل آن، حقایق پنهانی از وضعیت نابسامان تولید و توزیع مکمل در کشور را برملا می‌کند.
اگر حتی یک بار هم گذرتان به داروخانه‌های سطح شهر تهران افتاده باشد، حتماً انواع و اقسام مکمل‌های رژیمی و غذایی با برندهای مختلف در قفسه‌های داروخانهها به چشمتان خورده است؛ مکمل‌هایی که همگی تولید داخلی یا تحت‌لیسانس هستند و تعداد و تنوع زیادی در داروخانهها دارند.
تولید و مصرف مکمل در کشور چقدر است؟
در زمان حاضر بیش از 12 هزار محصول مکمل در کشور داریم و آن‌طور که رئیس سازمان غذا و دارو می‌گوید سالانه 250 میلیون عدد مکمل و فرآورده گیاهی در کشور شناسه‌گذاری می‌شوند.
تاکنون آمار دقیقی از میزان مصرف مکمل‌ها در کشور اعلام نشده است اما به‌نظر می‌رسد که این میزان تولید، بسیار بیشتر از نیاز کل کشور است؛ 22 میلیون و 309 هزار عدد از این قرص‌ها و کپسول‌ها نیز سالانه صادر می‌شوند که باتوجه به رقم نسبتاً پایین صادرات، مشخص می‌شود مکمل‌ها خیلی بیشتر از آنچه مردم کشور نیاز دارند تولید می‌شوند.
چوب حراج داروخانهها بر مکمل‌ها و مولتی‌ویتامین‌ها
در دید اول شاید این تصور ایجاد شود که تولید بیش از حد نیاز مکمل‌ها و مولتی‌ویتامین‌ها، باعث دسترسی آسان مردم به این محصولات می‌شود و این موضوع به‌عنوان خبری مثبت تلقی شود اما نگاهی به پشت‌پرده توزیع این مکمل‌ها در کشور، ابعاد جدیدی از یک بحران جدی در حوزه تولید دارو و مکمل را افشا می‌کند.
بررسی‌های خبرنگار تسنیم از چند داروخانه در سطح پایتخت نشان می‌دهد بسیاری از داروخانهها چوب حراج بر مکمل‌ها و مولتی‌ویتامین‌های خود زده‌اند!
برای مثال یک جعبه قرص مولتی‌ویتامین که قیمت روی بسته‌بندی آن 167 هزار تومان است؛ به‌قیمت 100 هزار تومان به فروش می‌رسد.
تصاویر زیر نمونه‌‌هایی از تخفیف‌های ویژه و شگفت‌انگیز داروخانهها روی مکمل‌هاست، نام برند این مکمل‌ها برای عدم‌تبلیغ آنها پوشانده شده است.
بررسی دلایل این اتفاق، پشت‌پرده چنین تخفیفاتی را آشکار می‌سازد.
رقابت تولیدکنندگان مکمل بر سر فروش محصولاتشان به داروخانهها
پیگیری‌های خبرنگار تسنیم نشان می‌دهد که تولید بیش از حد نیاز مکمل‌ها در کشور، باعث شده است رقابت شدیدی بین تولیدکنندگان مکمل برای فروش محصولاتشان به داروخانهها شکل بگیرد؛ همین امر باعث شده است شرکت‌های تولیدکننده مکمل‌ها و مولتی‌ویتامین‌ها، با اعطای تخفیفات ویژه داروخانهها را ترغیب به خرید محصولات خود کنند.
بهمن صبور، نایب‌رئیس انجمن داروسازان تهران درباره این موضوع به تسنیم می‌گوید: «شرایط تولید دارو و مکمل با یکدیگر متفاوت است و سیستم انقباضی موجود در حوزه تولید دارو در حوزه تولید مکمل وجود ندارد؛ به‌عبارت دیگر شرایط موجود در سازمان غذا و دارو برای دریافت مجوز تولید مکمل، آسان‌تر است و این باعث شده است تعداد زیادی از کارخانجات رو به تولید مکمل بیاورند و میزان تولید مکمل از میزان نیاز جامعه بیشتر باشد.»
همین امر منجر به شکل‌گیری رقابت نادرست بین شرکت‌ها و اعطای تخفیفات ویژه به داروخانه‌داران برای فروش‌رفتن مکمل‌ها شده است.
محمدرضا دری؛ دبیر انجمن داروسازان تهران نیز درباره این موضوع به تسنیم می‌گوید: «کارخانه‌های تولیدکننده مکمل به‌دلایل مختلف از جمله بالا بودن میزان تولید نسبت به تقاضا، طولانی‌بودن مدت زمان بازپرداخت مطالبات‌شان و زیاد بودن هزینه‌های تولید، چالش‌های زیادی برای پرداخت هزینه‌های خود دارند و برای اینکه بتوانند چرخ
اقتصادی خود را بچرخانند محصولات خود را به داروخانه‌هایی عرضه می‌کنند که به‌صورت نقدی و یکجا و بدون بازپرداخت طولانی‌مدت
پول محصولات را پرداخت می‌کنند؛ از طرفی برای اینکه داروخانهها را ترغیب به خرید این محصولات کنند به‌صورت غیراصولی مکمل‌ها را ارزان‌تر می‌فروشند یا آفرها و تخفیف‌های عجیبی برای آنها در نظر می‌گیرند البته این امر برای آنها زیان‌ده است اما به‌دلیل اینکه این مکمل‌ها به‌هرحال تولید شده‌اند، این روش را برای فروش آنها به داروخانهها به‌کار می‌گیرند.»
نبود تنظیم‌گری سختگیرانه برای تولید مکمل در کشور
وی در پاسخ به این سؤال؛ "چرا سازمان غذا و دارو میزان نیاز کشور را احصا و به شرکت‌های تولیدکننده اعلام نمی‌کند تا این تولیدکنندگان بیش از حد نیاز کشور اقدام به تولید مکمل نکنند؟" ابراز می‌کند: «سازمان غذا و دارو کنترل و نظارت بر موضوع تولید مکمل‌ها دارد اما رگولاتوری سفت و سختی در حوزه تولید مکمل وجود ندارد زیرا
اقتصاد تولید مکمل، مبتنی بر رقابت و بازار آزاد است.»
سبدفروشی، علت دیگر حراج‌شدن مکمل‌ها
بررسی‌های بیشتر نشان می‌دهد که در پی بروز کمبودهای دارویی، پدیده‌ای به‌نام سبدفروشی نیز در بازار داروی کشور شکل گرفته که پس از کمبودهای دارویی تشدید شده است.
منظور از سبدفروشی، فروش داروهای کمیاب و سهمیه‌ای به‌ازای خرید داروهایی است که کمتر مصرف و خریداری می‌شوند،
به‌عبارت دیگر، شرکت‌های پخش دارو، داروهای کمیاب را به‌شرطی به داروخانهها می‌فروشند که داروخانهها تعدادی از مکمل‌ها را نیز از شرکت‌های پخش خریداری کنند!
برای مثال یکی از داروخانه‌داران می‌گوید: در پی کمبود وارفارین در کشور، به داروخانهها گفته می‌شود؛ "به‌شرطی داروی وارفارین را به شما می‌فروشیم که کنار آن نوعی از مولتی‌ویتامین‌ها را هم بخرید".
داروخانه‌دار دیگری نیز این اسناد را در اختیار خبرنگار تسنیم قرار داده است که در شرایط کمبود داروی "متی‌مازول" صرفاً به‌شرط خرید کپسول زینک‌پلاس، داروی متی‌مازول در اختیار این داروخانه قرار می‌گیرد!
نایب‌رئیس انجمن داروسازان تهران دراین‌باره می‌گوید: «شرکت‌های سازنده مکمل، شرکت‌های پخش جداگانه‌ای از داروها ندارند یعنی شرکت‌های پخش دارو، مکمل‌ها را نیز به داروخانهها توزیع می‌کنند، این موضوع باعث شده است شرکت‌های پخش، داروهای کمیاب را به‌ازای خرید اجباری مکمل‌ها به داروخانهها بفروشند، برای مثال در شرایط کمبود وارفارین، داروخانه‌داران را مجبور می‌کنند به‌ازای خرید هر جعبه وارفارین چندین جعبه مکمل نیز خریداری کنند که به این پدیده سبدفروشی گفته می‌شود، همین موضوع نیز از علل تخفیف مولتی‌ویتامین‌ها در داروخانهها به‌شمار می‌رود زیرا داروخانه با حجم زیادی از مکمل‌ها روبه‌روست که گاهی تاریخ انقضای آنها نیز نزدیک است و آنها را با
قیمت پایین‌تر به فروش می‌رساند.»
سازمان غذا و دارو سال گذشته طی نامه‌ای به همه شرکت‌های پخش دارو ابلاغ کرد که فروش سبدی، نقدی و توقف فروش داروها توسط شرکت‌های پخش ممنوع است و هرگونه تخلف در خصوص این موارد، از طریق مراجع قضایی پیگیری می‌شود.
با وجود این، در سایه ضعف نظارت‌های این سازمان، پدیده سبدفروشی به امری عادی و رایج بین داروخانه‌داران و شرکت‌های پخش تبدیل شده است.
چوب حراج پلت‌فرم‌ها بر مولتی‌ویتامین‌ها
ماجرای عجیب تخفیف مکمل‌ها به همین جا ختم نمی‌شود؛ گشتوگذاری در برخی پلت‌فرم‌ها نشان می‌دهد که آنها هم با حراج کردن مکمل‌ها، مشتریان خود را ترغیب به استفاده از این محصولات می‌کنند.
دری، نایب‌رئیس انجمن داروسازان درباره فعالیت این پلت‌فرم‌ها در حوزه مکمل‌ها نیز می‌گوید: «در برخی از سایتهای مجازی پدیده دامپینگ رخ داده است و مکمل‌ها با قیمت‌هایی حتی بسیار پایین‌تر از تخفیفات داروخانهها نیز به مشتریان فروخته می‌شوند، علت این رخداد این است که تولیدکنندگان مکمل‌ها دچار مشکل نقدینگی هستند و نیاز به
پول یکجا و نقدی دارند؛ بسیاری از داروخانهها توانایی خرید نقدی این مکمل‌ها به‌صورت یکجا را ندارند و به همین دلیل این سایت‌ها و پلت‌فرم‌ها که این توانایی را دارند حجم زیادی از مکمل‌ها را به‌صورت نقد خریداری می‌کنند و کارخانه‌ها نیز برای اینکه چرخه اقتصادشان بچرخد بر مکمل‌های خود چوب حراج می‌زنند و صرفاً برای دریافت
پول نقد و یکجا، آنها را می‌فروشند.»
تخفیف 50 تا 70 درصدی فروشگاه معروف آن‌لاین روی مولتی‌ویتامین‌ها!
تصاویر زیر نشانگر تخفیف‌های بالای 50درصدی کپسول‌ها و قرص‌های ویتامین در یک فروشگاه آن‌لاین کالاست؛ در برخی از موارد خریداران اظهار کرده‌اند که این تخفیفات به‌دلیل نزدیک بودن تاریخ انقضا روی این محصولات اعمال شده است.
تشویق مردم به استفاده بی‌رویه از مکمل‌ها با تخفیفات ویژه!
سرپرست فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو با هشدار نسبت به مصرف بی‌رویه مکمل‌ها گفت: در چند سال اخیر استفاده از داروهای گیاهی و مکمل‌ها رشد داشته است اما استفاده نادرست از این فرآورده‌ها نیز می‌تواند همچون داروهای شیمیایی تهدیدی بر سلامت فرد مصرف‌کننده باشد و در این زمینه باید از مشاوره پزشک یا داروساز بهره گرفت.
با وجود این، بازار نابسامان تولید و توزیع مکمل در سایه نبود برنامه صحیح برای تولید این محصولات، باعث شده است به‌دلیل تخفیف‌های زیاد مردم نیز به‌سوی مصرف بی‌رویه مکمل‌ها روی بیاورند.