بزرگنمايي:

بازار آریا - مهرداد جمشیدیان بانک گردشگری به استناد ماده ٩٨ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و ماده واحده قانون اجازه تاسیس بانک‌های غیردولتی در دی‌‌ماه 1389 بنیان‌گذاری و سپس مجوز فعالیت را از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اخذ کرد. هدف از نگارش این گزارش بررسی و ارزیابی شاخصه «سود (زیان)ناخالص» برای بانک گردشگری و تبیین جایگاه آن بین تمامی بانک‌های کشور در دامنه‌‌ زمانی برنامه پنج‌‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر بازه دو‌‌ساله 1400 و 1401 است.
در این گزارش بــــانــــک‌های کشور همچنین با عنوان «بانک‌های تحت بررسی»، «شبکه بانکی تحت بررسی» یا «شبکه» یاد می‌‌شوند. «سود (زیان)ناخالص» حاصل تفاضل «هزینه سود سپرده‌‌ها» از «درآمد عملیاتی» است که تجزیه‌‌و‌‌تحلیل آن نحوه تجهیز و تخصیص سپرده‌‌ها و منابع بانک را آشکار می‌کند و معرفی برای بازده بانک است. به‌‌علت ویژگی تفریق هرچه عوامل درآمدی افزایش و عامل هزینه کاهش یابد نتیجه تفریق که همان «سود (زیان)‌‌ناخالص» است امکان افزایش می‌‌یابد. تمامی داده‌‌ها و اطلاعات استفاده شده برای پایش عوامل «سود (زیان)‌‌ناخالص» بر‌‌گرفته از صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده‌‌ بانک‌های تحت بررسی است. برای شروع ابتدا به مختصات «هزینه سود سپرده‌‌ها» که عاملی کاهنده در معادله «سود (زیان)ناخالص» بوده دقت می‌شود و چون «هزینه سود سپرده‌‌ها» همبسته با «سپرده‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌دار مشتریان» است از‌‌ این ‌‌رو بررسی و ارزیابی آن با تأملی بر مجموعه مرجع آن «سپرده‌‌های مشتریان» آغاز می‌شود.
بررسی وضعیت سپرده‌‌ها
مجموعه «سپرده‌‌های مشتریان» بانک شامل سپرده‌‌های دیداری، پس‌‌انداز و مشابه اعم از مشتریان حقیقی و حقوقی به‌‌همراه سپرده‌‌های سرمایه‌گذاری مدت دار مشتریان است. متوسط «سپرده‌‌های مشتریان» بانک گردشگری در دوره ارزیابی 2‌‌ساله 1401-1400 نزدیک به 100 همت بوده که خیلی کمتر از میانگین «سپرده‌‌های مشتریان» بانک‌های تحت بررسی است. سهم «سپرده‌‌های مشتریان» بانک گردشگری در سبد «سپرده‌‌های مشتریان» شبکه در برنامه ششم توسعه نزدیک به 2درصد است که پایین‌‌تر از میانگین عملکرد شبکه و حتی عقب‌‌تر از بانک‌های جوان‌‌تر و نسبتا همسال بوده و این تناسب در دوره 2ساله 1401-1400 تفاوتی نکرده است. متوسط رشد «سپرده‌‌های مشتریان» بانک گردشگری در برنامه ششم توسعه نزدیک به 37‌درصد بوده که پایین‌‌تر از رشد «سپرده‌‌های مشتریان» بانک‌های تحت بررسی در برنامه ششم توسعه است.
سهم بانک گردشگری در میزان افزایش «سپرده‌‌های مشتریان» شبکه در دوره ارزیابی برنامه ششم توسعه از سال پایه تا پایان سال 1401 در برهه زمانی 7 ساله حدود 3‌درصد بوده که این سهم برای دوره ارزیابی2‌‌ساله 1401-1400 بیشتر کاهش یافته و به2درصد تنزل کرده و هردو شاخص نیز کمتر از میانگین «سپرده‌‌های مشتریان» بانک‌های تحت بررسی هستند. مستندات فوق نشان از کم‌‌توانی اکید تجهیز سپرده در بانک گردشگری دارد. حال با این مقدمه در خصوص «سپرده‌‌های مشتریان» نوبت به ارزیابی زیرمجموعه آن «سپرده‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌دار مشتریان» می‌‌رسد. «سپرده‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌دار مشتریان» از مجموعه سپرده‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌دار عادی، ویژه و سپرده‌‌های سرمایه‌گذاری دریافتی از بانک‌ها و موسسات اعتباری و سودهای پرداختی تشکیل می‌شود.
سهم میانگین «سپرده‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌دار مشتریان» در سبد متوسط «سپرده‌‌های مشتریان»بانک در برنامه ششم توسعه 94‌درصد بوده در حالی که میانگین آن در شبکه 71 است و در دوره ارزیابی 2‌‌ساله 1401-1400 سهم مزبور در بانک گردشگری تغییر نکرده و 94‌درصد باقی مانده و در مقابل میانگین شبکه برای این شاخص به 62‌درصد تقلیل پیدا کرده است. متوسط رشد سالانه «سپرده‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌دار مشتریان» در برنامه ششم توسعه 35‌درصد بوده که از میانگین رشد سالانه شبکه فراتر رفته است. سهم بانک گردشگری در میزان افزایش «سپرده‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌دار مشتریان» بانک‌های تحت بررسی در دوره ارزیابی برنامه ششم توسعه از سال پایه تا پایان سال 1401 در برهه زمانی 7‌‌ ساله حدود 5 درصد بوده که این نسبت بیش از میانگین شبکه است.
تاکنون ملاحظه شد تجهیز سپرده‌‌های بانک گردشگری ضعیف‌‌تر از شبکه بانکی تحت بررسی بوده و آن‌طور که از مراتب بالا استنباط شد این روند ضعیف هم معطوف به تجهیز گران‌قیمت سپرده‌‌هاست. ارزیابی «سپرده‌‌های سرمایه‌گذاری مدت‌‌دار مشتریان» سرآغازی برای برآورد «هزینه سود سپرده‌‌ها» است و پیش‌تر بر بازتاب منفی آن در معادله «سود (زیان) ناخالص» بانک تاکید شد که در بخش بعدی بررسی می‌شود. متوسط «هزینه سود سپرده‌‌های» بانک گردشگری در دوره ارزیابی2‌‌ساله 1401-1400 نزدیک به 15 همت بوده که بیش از میانگین «هزینه سود سپرده‌‌ها» در‌‌ بانک‌های تحت بررسی است.
متوسط رشد سالانه «هزینه سود سپرده‌‌ها» در دوره ارزیابی 2ساله 1401-1400 نزدیک به 43‌درصد بوده که از میانگین شبکه بانکی تحت بررسی بالاتر است. سهم بانک گردشگری در افزایش «هزینه سود سپرده‌‌‌‌های» بانک‌های تحت بررسی در برنامه ششم توسعه بیش از 8‌درصد بوده که از میانگین شبکه افزون‌‌تر است. سهم «هزینه سود سپرده‌‌ها» در سبد «هزینه‌‌های کل» بانک در دوره ارزیابی 2‌‌ساله 1401-1400 بیش از 83‌درصد است که بسیار بالاتر از میانگین عملکرد شبکه است. تمامی شاخصه‌‌های موصوف گرانی تجهیز سپرده‌‌ها در بانک گردشگری را نسبت به شبکه بانکی تحت بررسی نمایان می‌‌سازد. تا ‌‌به ‌‌حال مشخص شد «هزینه سود سپرده‌‌ها» که عامل کاهنده در معادله«سود (زیان)ناخالص» است در بانک گردشگری در فضایی بالاتر از میانگین شبکه حرکت کرده فلذا ناگزیر ماحصل «سود (زیان)ناخالص» را در دوره ارزیابی با افت همراه می‌‌سازد. در اینجا فرصت به بررسی و ارزیابی عامل افزاینده در معادله«سود (زیان)ناخالص» یعنی «درآمد عملیاتی» می‌‌رسد. «درآمد عملیاتی» در بردارنده پنج مجموعه جدا ازهم با نام‌‌های «درآمد تسهیلات اعطایی»، «درآمد سپرده‌‌گذاری در بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی»، «درآمد سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی»، «سود یا زیان سرمایه‌گذاری در سهام و سایر اوراق بهادار» و «جایزه سپرده قانونی» است.
درآمد تسهیلات اعطایی 92‌درصد از ساختار درآمد عملیاتی بانک گردشگری را تشکیل داده و سهم «درآمد سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی» 5‌درصد و سهم سه جزء باقی مانده شامل «درآمد سپرده‌‌گذاری در بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی»، «سود یا زیان سرمایه‌گذاری در سهام و سایر اوراق بهادار» و «جایزه سپرده قانونی» در مجموع 3‌درصد است. در نظر بود تمامی اجزای سازنده «درآمد عملیاتی» بانک‌‌ گردشگری یک‌‌به‌‌یک بررسی و ارزیابی شوند و همان‌‌گونه که دیده شد در دوره ارزیابی 2‌‌ساله 1401-1400 «درآمد تسهیلات اعطایی» بیش از 92‌درصد از «درآمد عملیاتی» بانک گردشگری را تشکیل داده و به این مناسبت صرفا به بررسی همین بخش از «درآمد عملیاتی» بسنده خواهد شد. از آنجایی‌‌که «درآمد تسهیلات اعطایی» مرتبط با «تسهیلات اعطایی» است بنابراین نخست قبل از بررسی «درآمد تسهیلات اعطایی»وضعیت «تسهیلات اعطایی» بانک گردشگری بررسی خواهد شد. در این گزارش مقصود از واژه «تسهیلات اعطایی» مجموع انواع تسهیلات اعطایی و مطالبات است که در سمت راست ترازنامه بانک قید می‌‌شوند.
شرایط تسهیلات
میانگین مانده «تسهیلات اعطایی» در دوره ارزیابی2ساله 1401-1400 بیش از 33 همت بوده که پایین‌‌تر از میانگین بانک‌های تحت بررسی است. سهم «تسهیلات اعطایی» بانک گردشگری در سبد متوسط «تسهیلات اعطایی» بانک‌های تحت بررسی در برنامه ششم توسعه کمتر از یک‌درصد بوده که بسیار کمتر از میانگین شبکه است. سهم بانک گردشگری در میزان افزایش «تسهیلات اعطایی» بانک‌های تحت بررسی در دوره ارزیابی برنامه ششم توسعه از سال پایه تا پایان سال 1401 در برهه زمانی7 ساله کمتر از یک‌درصد بوده که این نسبت بسیار پایین‌‌تر از میانگین این شاخص در بانک‌های تحت بررسی است. از نظر دور نمانده «مانده تسهیلات اعطایی» بانک از 19 همت سال 1400 به 47 همت در سال 1401 رسیده و به‌‌رغم خیز بلندی که برداشته کماکان سهم آن در سبد «تسهیلات اعطایی» شبکه کمتر از میانگین بانک‌های تحت بررسی است.
نسبت «تسهیلات اعطایی» به سپرده‌‌های بانک به‌‌نوعی بهره‌‌گیری مناسب از آنها را به نمایش می‌‌گذارد که این نسبت در بانک گردشگری در برنامه ششم توسعه و در دوره ارزیابی 2ساله 1401-1400 بسیار نحیف و فاصله بسیاری با متوسط عملکرد بانک‌های تحت بررسی و هنجارهای توصیه شده معمول دارد و طبیعتا موجب کمرنگ‌‌تر شدن «درآمد تسهیلات اعطایی» بانک گردشگری در شبکه می‌شود که در آینده بررسی خواهد شد.
درآمدهای بانک چگونه بوده است؟
متوسط «درآمد تسهیلات اعطایی» بانک گردشگری در دوره ارزیابی2‌‌ساله 1401-1400 نزدیک به 11 همت بوده که کمتر از میانگین عملکرد بانک‌های تحت بررسی است. سهم «درآمد تسهیلات اعطایی» بانک گردشگری در سبد متوسط «درآمد کل» بانک در دوره ارزیابی 2‌‌ساله 1401-1400 نزدیک به 52‌درصد بوده و کمتر از میانگین بانک‌های تحت بررسی است. سهم «درآمد تسهیلات اعطایی» بانک گردشگری در سبد «درآمد تسهیلات اعطایی» بانک‌های تحت بررسی در دوره ارزیابی 2‌‌ساله 1401-1400 حدود 2‌درصد بوده که کمتر از میانگین شبکه است. البته «درآمد تسهیلات اعطایی» بانک گردشگری از 6 همت سال 1400 به 15 همت در سال 1401 رسیده که جهشی بی‌بدیل درشبکه بانکی تحت بررسی است با‌‌این‌‌وجود نه‌‌تنها در دوره ارزیابی 2‌‌ساله 1401-1400 بلکه در سال 1401 هم سهم «درآمد تسهیلات اعطایی» در سبد درآمدی بانک در رده‌‌ای پایین‌‌تر از میانگین عملکرد بانک‌های تحت بررسی قرار دارد که ریشه در کم‌‌بنیگی مزمن در «اعطای تسهیلات» بانک دارد.
ابتداذکر شد «درآمد عملیاتی» در‌‌بردارنده پنج مجموعه متمایز است و بزرگ‌ترین مجموعه آن که «درآمد تسهیلات اعطایی» بود با جزئیات لازم مورد مداقه قرار گرفت. اکنون وقتآن‌‌است که به ارزیابی «درآمد عملیاتی» بانک گردشگری به‌صورت یکپارچه پرداخته ‌‌شود. متوسط «درآمد عملیاتی» بانک گردشگری در دوره ارزیابی 2‌‌ساله 1401-1400 نزدیک به 5/11 همت و سهم آن در «سبد درآمدی بانک» 57‌درصد بوده که هر دو مقدار کمتر از میانگین شبکه بانکی تحت بررسی است. سهم «درآمد عملیاتی» بانک گردشگری در سبد متوسط «درآمد عملیاتی» بانک‌های تحت بررسی در دوره ارزیابی 2‌‌ساله 1401-1400 معادل 2‌درصد بوده که پایین‌‌تر از میانگین شبکه است. گرچه «درآمد عملیاتی» بانک گردشگری از 7 همت سال 1400 به 16 همت در سال 1401 رسیده منتها سهم آن در «سبد درآمدی بانک» همچنان پایین‌‌تر از میانگین بانک‌های تحت بررسی است که ضعف مفرط بنیه کسب «درآمد عملیاتی» بانک گردشگری را هویدا می‌‌سازد. دیده شد «هزینه سود سپرده‌‌ها» که عامل کاهنده در معادله«سود (زیان)ناخالص» بوده در بانک گردشگری نسبت به شبکه بانکی تحت بررسی در اوج حرکت می‌کند و عامل افزاینده در «سود (زیان)ناخالص» که «درآمد عملیاتی» است در بانک گردشگری نسبت به عملکرد بانک‌های تحت بررسی در قعر قرار دارد پس حتما مقدار «سود (زیان)ناخالص» را به شدت کاهش خواهد داد که به‌‌دنبال این بخش به‌‌شکل منسجمی بررسی می‌شود.
متوسط «درآمد عملیاتی» و میانگین «هزینه سود سپرده‌‌های» بانک در دوره ارزیابی 2‌‌ساله 1401-1400 به‌‌ترتیب 114773 و 147471 میلیارد ریال است و پیامد آن برای بانک گردشگری «زیان ناخالص» معادل 32698میلیارد ریال است ولی بانک‌های تحت بررسی در دوره ارزیابی «سود ناخالص» برابر 52015 میلیارد ریال تحصیل کرده‌‌اند و این به آن معناست که اکثریت قریب به‌‌اتفاق بانک‌های کشور برخلاف بانک گردشگری به تفوق «درآمد عملیاتی» بر «هزینه سود سپرده‌‌ها» توجه داشته‌‌اند.
هرچند قلمرو این گزارش فقط کنکاش در«سود (زیان)ناخالص» بوده و ارزیابی«سودخالص» در حیطه آن نیست .بانک گردشگری که در دوره ارزیابی 2ساله 1401-1400 با «زیان ناخالص» 32698 میلیاردریالی روبه‌‌رو بوده نهایتا در دوره ارزیابی 2ساله 1401- 1400 با میانگین «سود خالص» 17477میلیارد ریالی مواجه شده به‌‌عبارتی بانک گردشگری در دوره ارزیابی 2‌‌ساله 1401- 1400 درآمدی پدید آورده که «زیان ناخالص» بانک را بالغ بر 50‌هزار میلیارد ریال در جهت مثبت جابه‌جا کرده است. بررسی‌‌ها دلالت بر افزایش درآمد بانک گردشگری با اتکا به «فعالیت‌‌های غیربانکی و غیرعملیاتی» دارد و در ادامه گزارش مختصرا شاخص‌‌های مرتبط با فعالیت‌‌های مذکور تشریح شده‌‌اند. متوسط مقدار«سود سرمایه‌گذاری‌‌های مرتبط با فعالیت‌‌های غیربانکی» بانک گردشگری در دوره ارزیابی 2ساله 1401-1400 معادل 30993میلیارد ریال است و بسیار فزون‌‌تر از میانگین این شاخص در بانک‌های تحت بررسی بوده و جالب آنکه بیش از 60‌درصد این مقدار در بانک گردشگری ناشی از «سود حاصل از فروش سهام شرکت‌ها» است.
سهم«سود سرمایه‌گذاری‌‌های مرتبط با فعالیت‌‌های غیربانکی» در «سبد درآمدی» بانک گردشگری در دوره ارزیابی 2‌‌ساله 1401-1400 بالغ بر20‌درصد است به‌‌عبارت دیگر 20‌درصد از درآمدهای بانک گردشگری در دوره ارزیابی را «سود سرمایه‌گذاری‌‌های مرتبط با فعالیت‌‌های غیربانکی» تشکیل می‌دهد که بسیار فراتر از مقدار میانگین آن در شبکه بانکی تحت بررسی است. متوسط «سایر درآمدها و هزینه‌‌های غیرعملیاتی» بانک گردشگری در دوره ارزیابی2‌‌ساله 1401-1400 برای بانک گردشگری معادل 34451 میلیارد ریال بوده که نزدیک به 50‌درصد آن از «سود حاصل از فروش وثایق ملکی و دارایی‌‌های ثابت» بانک گردشگری به دست آمده است. سهم «سایر درآمدها و هزینه‌‌های غیرعملیاتی» بانک گردشگری در «سبد درآمدی بانک» گردشگری بیش از 17‌درصد بوده و از این لحاظ هیچ بانکی در دوره ارزیابی به این میزان تولید درآمد از محل«سایر درآمدها و هزینه‌‌های غیرعملیاتی» در «سبد درآمدی» خود نداشته است. در‌‌هر‌‌حال در دوره ارزیابی 2 ساله 1401-1400 درآمدهای حاصله از محل «فعالیت‌‌های غیربانکی و غیرعملیاتی» که 37‌درصد از «سبد درآمدی بانک» را تشکیل داده بانک گردشگری را از بحران «زیان‌‌ناخالص» خارج و به «سود خالص» 17477 میلیارد ریالی سوق داده اما میزان انطباق این اقدام با «تامین منافع پایدار و بلندمدت سهامداران» که از جمله اهداف متعالی بانک است می‌تواند از سوی بانک شرح داده شود.
فرآیند واکاوی شاخصه «سود (زیان)ناخالص» بانک گردشگری در برنامه ششم توسعه معلوم ساخت که عملکرد بانک در گستره تمام اقلامی که اثر منفی بر «سود ناخالص» دارند بالاتر از میانگین شبکه و برای کلیه مواردی که تاثیر مثبت بر «سود ناخالص» دارند پایین‌‌تر از میانگین بانک‌های تحت بررسی بوده و برآیند کارکرد آنها سبب شده که بانک در دوره ارزیابی با «زیان ناخالص» قابل‌توجهی روبه‌رو شود. مطمئنا بانک گردشگری در سال 1402با تدابیری که به‌‌کار‌‌گرفته موقعیت گفته شده را دگرگون کرده و نتایج ارزشمند حاصله را در قالب صورت‌های مالی حسابرسی شده به‌‌تمامی ذی‌نفعان ارائه خواهد کرد.
--> اخبار مرتبط سه گام اصلاح بانک خصوصی برگزاری نخستین راند مسابقات «روتکس‌مکس2021» طرح «دست به نقد» بانک گردشگری حامی کسب‌وکارهای کوچک شکست شرکت‌های پیمانکاری تأمین نیروی انسانی صورت‌های مالی شرکت‌های عمومی و دولتی از نمای نزدیک