بازار آریا - دنیای اقتصاد-زینب طاری : ناترازی 15 تا 20‌هزار مگاواتی برق کشور اگر‌چه منجر به اعمال محدودیت‌هایی برای صنایع در پیک مصرف تابستان می‌شود و عدم‌‌‌النفع‌‌‌های سنگینی را برای آنها به همراه دارد، اما اگر تعمیرات و اورهال سالانه توسط نیروگاه‌‌‌ها و شرکت‌های متخصص در این بخش انجام نشود، این ناترازی به شدت افزایش می‌‌‌یابد چرا که بخش زیادی از نیروگاه‌‌‌های کشور عمر بالایی دارند؛ با وجود این اقتصاد ناتراز صنعت برق باعث شده تا بخشی از هزینه‌‌‌های این تعمیرات هم به سختی توسط مالکان نیروگاه‌‌‌ها تامین شود و از طرفی وزارت نیرو هم از نقدینگی لازم برای پرداخت این ارقام برخوردار نباشد؛ بنابراین تعمیرات و اورهال به تناسب استانداردهای جهانی در نیروگاه‌‌‌ها انجام نمی‌شود که همین امر کاهش راندمان را به همراه دارد.
در همین خصوص رئیس انجمن صنفی نیروگاه‌‌‌های ایران (اصنا) می‌‌‌گوید: در سطح جهانی ارقامی ‌‌‌برای بهره‌‌‌برداری، نگهداری و تعمیرات بدون هزینه‌‌‌های سوخت با توجه به تکنولوژی نیروگاه‌‌‌ها مشخص شده و برای نیروگاه حرارتی کشورهایی که شرایطی مشابه ما دارند، تقریبا 0.2 تا 0.5 سنت به ازای تولید هر کیلووات ساعت تعیین شده و در سیکل ترکیبی بسته به نوع تکنولوژی توربین‌‌‌های گازی این رقم متفاوت است؛ نکته حائز اهمیت اینکه در سال 1402 بر اساس گزارش شرکت برق حرارتی 346 میلیون مگاوات ساعت تولید برق داشته‌‌‌ایم که 63 میلیون مگاوات ساعت در حوزه توربین‌‌‌های گازی، 200 میلیون مگاوات ساعت سیکل ترکیبی و 83 میلیون مگاوات ساعت نیروگاه‌‌‌های بخاری این برق را تولید کرده‌‌‌اند و چنانچه همان 0.2 سنت را برای بهره‌‌‌برداری، تعمیر و نگهداری به طور متوسط در ازای هر کیلووات ساعت برق در نظر بگیریم، صرفا برای تعمیر و نگهداری در حوزه نیروگاه گازی 126 میلیون دلار، سیکل ترکیبی 400 میلیون دلار و در حوزه نیروگاه‌‌‌های بخاری بالغ بر 249 میلیون دلار به سرمایه‌گذاری نیاز داریم که مجموع آن به حدود 800 میلیون دلار می‌‌‌رسد؛ ضمن اینکه با پیر بودن برخی نیروگاه‌‌‌ها مواجهیم و حدود 200 میلیون دلار هم باید برای نوسازی این بخش بودجه در نظر بگیریم تا در مجموع هزینه‌‌‌های ما به هزار میلیون دلار برسد.
به گفته علی نیکبخت، با توجه به بررسی‌‌‌هایی که از صورت‌های مالی یکی از نیروگاه‌‌‌ها در کدال داشتم، با احتساب ارقام نرخ آمادگی و نرخ انرژی و همچنین قراردادهای دوجانبه حتی درآمد هر کیلووات ساعت نیروگاه‌‌‌ها برای پرداخت هزینه‌‌‌های بهره‌‌‌برداری، نگهداری، تعمیرات و نوسازی با استانداردهای جهانی امکان‌‌‌پذیر نیست و جالب اینکه در سال 1398 درآمد هر کیلووات ساعت این نیروگاه 0.2سنت بود و در سال 1402 این رقم با فرض ارز نیمایی 42‌هزار تومانی به 0.1 سنت می‌‌‌رسد؛ بنابراین ظرف پنج سال درآمد به نصف رسیده و هزینه‌‌‌ها سر به فلک کشیده است.
در واقع روزی که هر کیلووات ساعت برق نیروگاه‌‌‌ها با نرخ خرید تولید انرژی به‌‌‌علاوه نرخ آمادگی به قیمت حدود 40 تا 60 تومان از نیروگاه خریداری می‌‌‌شد، دلار در محدوده 10‌هزار تومان بود و امروز که درآمد هر کیلووات ساعت در نیروگاه‌‌‌های غیر‌خرید تضمینی به حدود 130 تومان رسیده، دلار رشد 6 برابری را تجربه کرده، این در حالی است که عمده هزینه‌‌‌های تامین قطعات یدکی و مصرفی نیروگاه‌‌‌ها ارزی است؛ بنابراین نیروگاه‌‌‌ها حداقل 6 برابر توانایی مالی کمتری برای بهره‌‌‌برداری و تعمیرات و نوسازی دارند و منجر به بدهکاری سنگین نیروگاه‌‌‌ها به سازندگان و پیمانکاران این حوزه شده است. حال اگر ناترازی درآمد و هزینه صنعت برق را بررسی کنیم متوجه می‌‌‌شویم که این اعداد و ارقام در بودجه‌‌‌ریزی کشور نیز نمی‌تواند اتفاق بیفتد و این در حالی است که حداقل برای انجام تعمیرات و اورهال اساسی ضروری نیروگاه‌‌‌های سال آینده، با ارز نیمایی امروز 13 تا 14 همت نیاز داریم. متن پیش رو ما‌حصل گفت‌‌‌وگوی «دنیای‌اقتصاد» با علی نیکبخت، رئیس انجمن صنفی نیروگاهای ایران (اصنا) در مورد چالش‌‌‌ها و راهکارهای رونق کسب‌وکار این بخش از فعالان صنعت برق است که در ادامه می‌‌‌آید.

حوزه تعمیرات و اورهال در سال‌های گذشته چه تغییر روندی را طی کرده است؟
حدود 55 شرکت حرفه‌ای در زمینه بهره‌‌‌برداری، نگهداری و تعمیرات و ساخت قطعات یدکی عضو انجمن ما هستند و بار اصلی بهره‌‌‌برداری و نگهداری و تعمیرات برق را در بخش‌‌‌های مذکور به دوش می‌‌‌کشند و از طرفی ظرفیت بزرگ نیروگاهی اعم از حرارتی، تجدیدپذیر، اتمی‌‌‌ برقابی و... باعث شده صنعت برق ایران در منطقه به عنوان صنعتی پیشرو شناخته شود؛ با وجود این حدود 90‌درصد ظرفیت نصب‌شده برق کشور را نیروگاه‌‌‌های حرارتی تشکیل می‌دهند و تجهیزاتی که در این صنعت نصب شده، با توجه به نوع طراحی و تکنولوژی، نیازمند نگهداری مستمر و تعمیرات نیمه اساسی و اساسی و افزایش عمر برای استفاده به‌‌‌صورت دوره‌‌‌ای و منظم با هدف تولید پایدار برق هستند. 
در گذشته که مسوولیت تولید به عهده توانیر بود، مسائل تعمیر و نگهداری هم در ذیل ماموریت‌‌‌های معاونت نظارت و بهره‌‌‌برداری توانیر قرار می‌‌‌گرفت و توانیر به دنبال نظارت بر برنامه‌‌‌ها بود و از طرفی با ایجاد انبارهای متمرکز روی ناوگان‌‌‌های اصلی تجهیزات کشور به کمک این صنعت آمده بود؛ به طور مثال با توجه به اینکه ناوگان نیروگاهی کشور انواع توربین‌ها را در اختیار دارد، فرصتی را برای تامین قطعات نیروگاه‌‌‌ها از طریق این انبارها مهیا کرده بود. از سال 86 که موضوع خصوصی‌سازی در صنعت برق آغاز شد، حاکمیت، مالکیت بخشی از این ناوگان و همچنین برنامه‌‌‌ریزی در خصوص بهره‌‌‌برداری، تعمیرات و نگهداری نیروگاه‌‌‌ها را به بخش خصوصی واگذار کرد و امروز علاوه بر اینکه ظرفیت سازندگان تجهیزات و قطعات و شرکت‌های خدماتی باید کار تعمیر و نگهداری را انجام دهند باید بتوانند ناترازی انرژی با 15 تا 17‌هزار مگاوات کسری تولید را نیز با احداث نیروگاه‌‌‌های جدید پاسخگو باشند که این چالش بزرگی در این حوزه به حساب می‌‌‌آید و نیازمند سرمایه‌گذاری زیادی است.
آیا استانداردی در دنیا برای هزینه‌‌‌های تعمیرات نیروگاه‌‌‌ها تعریف شده است؟ وضعیت نیروگاه‌‌‌های کشور را از نظر نقدینگی برای انجام هزینه‌‌‌های تعمیر و نگهداری چگونه می‌‌‌بینید؟
در سطح جهانی ارقامی ‌‌‌برای بهره‌‌‌برداری، نگهداری و تعمیرات بدون هزینه‌‌‌های سوخت با توجه به تکنولوژی نیروگاه‌‌‌ها مشخص شده و برای نیروگاه حرارتی کشورهایی که شرایطی مشابه ما دارند، تقریبا 0.2 تا 0.5 سنت به ازای تولید هر کیلووات ساعت تعیین شده و در سیکل ترکیبی بسته به نوع تکنولوژی توربین‌‌‌های گازی این رقم متفاوت است؛ نکته حائز اهمیت اینکه در سال 1402 بر اساس گزارش شرکت برق حرارتی 346 میلیون مگاوات ساعت تولید برق داشته‌‌‌ایم که 63 میلیون مگاوات ساعت در حوزه توربین‌‌‌های گازی، 200 میلیون مگاوات ساعت سیکل ترکیبی و 83 میلیون مگاوات ساعت نیروگاه‌‌‌های بخاری این برق را تولید کرده‌‌‌اند و چنانچه همان 0.2 سنت را برای بهره‌‌‌برداری، تعمیر و نگهداری به طور متوسط در ازای هر کیلووات ساعت برق در نظر بگیریم، صرفا برای تعمیر و نگهداری در حوزه نیروگاه گازی 126 میلیون دلار، سیکل ترکیبی 400 میلیون دلار و در حوزه نیروگاه‌‌‌های بخاری بالغ بر 249 میلیون دلار به سرمایه‌گذاری نیاز داریم که مجموع آن به حدود 800 میلیون دلار می‌‌‌رسد؛ ضمن اینکه با پیر بودن برخی نیروگاه‌‌‌ها مواجهیم و حدود 200 میلیون دلار هم باید برای نوسازی این بخش بودجه در نظر بگیریم تا در مجموع هزینه‌‌‌های ما به هزارمیلیون دلار برسد. 
با توجه به بررسی‌‌‌هایی که از صورت‌های مالی یکی از نیروگاه‌‌‌ها در کدال داشتم، با احتساب ارقام نرخ آمادگی و نرخ انرژی و همچنین قراردادهای دوجانبه حتی درآمد هر کیلووات ساعت نیروگاه‌‌‌ها برای پرداخت هزینه‌‌‌های بهره‌‌‌برداری، نگهداری، تعمیرات و نوسازی با استانداردهای جهانی امکان‌‌‌پذیر نیست و جالب اینکه در سال 1398 درآمد هر کیلووات ساعت این نیروگاه 0.2سنت بود و در سال 1402 این رقم با فرض ارز نیمایی 42‌هزار تومانی به 0.1 سنت می‌‌‌رسد؛ بنابراین ظرف پنج سال درآمد به نصف رسیده و هزینه‌‌‌ها سر به فلک کشیده است. در واقع روزی که هر کیلووات ساعت برق نیروگاه‌‌‌ها با نرخ خرید تولید انرژی به‌‌‌علاوه نرخ آمادگی به قیمت حدود 40 تا 60 تومان از نیروگاه خریداری می‌‌‌شد، دلار در محدوده 10‌هزار تومان بود و امروز که درآمد هر کیلووات ساعت در نیروگاه‌‌‌های غیر‌خرید تضمینی به حدود 130 تومان رسیده، دلار رشد 6 برابری را تجربه کرده، این در حالی است که عمده هزینه‌‌‌های تامین قطعات یدکی و مصرفی نیروگاه‌‌‌ها ارزی است؛ بنابراین نیروگاه‌‌‌ها حداقل 6 برابر توانایی مالی کمتری برای بهره‌‌‌برداری و تعمیرات و نوسازی دارند و منجر به بدهی‌‌‌های سنگین نیروگاه‌‌‌ها به سازندگان و پیمانکاران این حوزه شده است و این مطالبات سنگین باعث شده فعالان در این حوزه از صنعت برق به نیاز سایر صنایع تمرکز داشته باشند و حال اگر ناترازی درآمد و هزینه صنعت برق را بررسی کنیم متوجه می‌‌‌شویم که این اعداد و ارقام در بودجه‌‌‌ریزی کشور نیز نمی‌تواند اتفاق بیفتد و این در حالی است که حداقل برای انجام تعمیرات و اورهال اساسی ضروری نیروگاه‌‌‌های سال آینده، با ارز نیمایی امروز 13 تا 14 همت نیاز داریم.
تعمیر و نگهداری نیروگاه‌‌‌های قدیمی ‌‌‌شرکت‌ها را با چه چالش‌‌‌هایی مواجه می‌کند؟
بخش خصوصی با تدوین دانش فنی مهندسی توانسته ساخت عمده تجهیزات را امکان‌‌‌پذیر کند و هم‌اکنون تکنولوژی نگهداری و تعمیرات پره‌‌‌های داغ فعلی کشور منهای توربین‌‌‌های کلاس اف در کشور وجود دارد؛ البته تولید یک قطعه داغ با تکنولوژی قدیمی ‌‌‌ممکن است بالاتر باشد و حتی در برخی مواقع حتی تعمیرات قطعات اصلی از جایگزینی دستگاه‌‌‌های جدید هزینه بیشتری نیاز دارد. به طور مثال تعمیرات و نگهداری توربین‌‌‌های 25 مگاواتی هزینه‌‌‌های بالایی مابه‌ازای کیلووات حاصله نیروگاه‌‌‌ها تحمیل می‌کند و این ناترازی را افزایش می‌دهد؛ بنابراین در حالی که به موضوع نوسازی و بازتوانی ناوگان در برنامه پنجم و ششم توسعه اشاره شده، اما به دلیل اینکه سرمایه‌گذاری در صنعت برق دچار چالش بوده، انجام نشده و در بحث راندمان نیروگاه‌‌‌ها به 39‌درصد که البته عدد چندان نامطلوبی در سطح بین‌المللی نیست، رسیده‌‌‌ایم اما با توجه به شرایط سخت استحصال گاز و مشکلات تامین سوخت نیروگاه‌‌‌ها، دچار چالش هستیم.
مشکلات تامین ارز چگونه بر عملکرد شرکت‌های تعمیر و نگهداری تاثیر می‌‌‌گذارد؟
در کنار اینکه توانمندی‌‌‌های بالایی در صنعت برق وجود دارد و این صنعت پرچمدار تولید داخل بوده و قطعات ‌‌‌های‌تک برای تعمیر و نگهداری توسط شرکت‌ها تولید شده‌‌‌اند، اما به هر حال برای بخشی از قطعات و مواد اولیه نیازمند ثبت‌سفارش برای واردات هستیم، اما متاسفانه امروزه به بهانه خودکفایی صنعت برق جلوی برخی سفارش‌‌‌ها گرفته می‌شود. اگر‌چه ممکن است نمونه مشابه همان قطعه هم در داخل تولید شود، اما حجم تولید به اندازه‌‌‌ای نیست که نیاز داخلی را تامین کند و امیدواریم وزارت صمت با همکاری وزارت نیرو و تشکل‌ها این معضلات را کالبدشکافی کند.
چه پیش‌بینی با توجه به تعمیرات نیروگاه‌‌‌ها از پیک مصرف دارید؟
وزیر چند روز پیش عنوان کرده ما 90‌درصد برنامه‌‌‌های تعمیرات نیروگاهی را انجام داده‌‌‌ایم و بنده این اظهارنظر را رد نمی‌‌‌کنم، اما پیش‌بینی ما این است که حدود 3‌هزار مگاوات برق نیروگاهی را صرفا به خاطر تعویق برنامه‌‌‌های تعمیراتی و تامین نکردن قطعات یدکی به‌‌‌واسطه شرایط نقدینگی آمادگی برای تولید پایدار نخواهیم داشت؛ امروز هم انجام اورهال‌‌‌های ضروری نیروگاه‌‌‌ها حدود 300 میلیون یورو نیاز دارد در حالی که سال گذشته بخش زیادی از مطالبات شرکت‌های تعمیراتی و سازندگان قطعات پرداخت نشده است.
چالش نیروی انسانی تا چه میزان برای شرکت‌های تعمیر و نوسازی مشکل‌ساز شده است؟
تقریبا کشور ما در منطقه بهشت نیروگاه‌‌‌های گازی و سیکل ترکیبی قرار دارد و به دلیل ناوگان بزرگی که داریم، تربیت نیروی انسانی به شکل گسترده‌‌‌ای انجام شده است. بحران اقتصادی و بی‌‌‌ارزش شدن ریال و همچنین حقوق بالای یک کارشناس بهره‌‌‌برداری صنعت برق که در کشور ما 20 میلیون تومان و معادل 350 دلار است، در کشوری مانند عراق حداقل 2‌هزار دلار است و همین امر باعث شده تا سالانه 10 تا 15‌درصد نیروهای متخصص اصلی حاضر در تیم‌‌‌های فنی و اجرایی تعمیرات و اورهال نیروگاه‌‌‌ها بتوانند راهی کشورهای دیگر شوند؛ تا قبل از خصوصی‌‌‌سازی توانیر تمامی آموزش‌‌‌ها و آزمون‌‌‌های گرید‌بندی را به صورت متمرکز انجام می‌‌‌داد، اما با خصوصی شدن این صنعت و شکل‌‌‌گیری انجمن مقرر شد پروانه‌‌‌های بهره‌‌‌برداری، نگهداری و تعمیرات بنگاه‌‌‌ها به صورت دوره‌‌‌ای در حوزه صلاحیت فنی، آموزش و تخصص نیروی انسانی را هر ساله بررسی کند و در صورت تایید برای تمدید پروانه به وزارت نیرو اعلام کند، اما با شکل‌گیری شرکت برق حرارتی این موضوع که جزو دغدغه‌‌‌های وزارت نیرو بوده، دچار تغییر شد و در این زمینه مسوولیت‌‌‌ها به فراموشی سپرده شد و با وجود نامه‌‌‌نگاری‌‌‌ها تاکنون حاضر به برگرداندن این وظیفه به انجمن نبوده‌‌‌اند؛ همچنین نگرانی دیگر آن است که بخشی از بدنه آموزش‌دیده در حال بازنشستگی هستند که البته ما به عنوان انجمن به دنبال سازماندهی برای استفاده از تجربیات این نیروهای متخصص هستیم.
--> اخبار مرتبط ریشه‏‏‌های ناترازی صنعت برق تجدیدپذیرها زیر تیغ قانون‌گریزی نرخ برق تابلوی سبز در 1403 تله تورمی قیمت برق کشف ٨٠٠مگاوات ماینر غیرمجاز تاکنون