مقدار تشکیل سرمایه ناخالص در ایران تقریباً نصف شد
تهدید بزرگ/ سهم نفت از کل سرمایه خارجی کمتر از 100 میلیون دلار است؟
نفت و گاز
بزرگنمايي:
بازار آریا - طرحهای نیمه تمام صنعت نفت و لزوم نوسازی و بهسازی تجهیزات این صنعت دولت را ملزم به جذب سرمایه داخلی و خارجی کرده و آنطور که وزیر نفت گفته این صنعت نیازمند سرمایهای معادل 250 میلیارد دلاری است.
اقتصاد ایران در دهه گذشته، با چالشهای عمیق در زمینه تشکیل سرمایه ثابت خالص و جذب سرمایه خارجی دستوپنجه نرم کرده است. اقتصادی که بهشدت نیازمند سرمایهگذاری است، به دلیل ادامه تحریمهای سختگیرانه ایالاتمتحده چشمانداز امیدوارکنندهای را برای تغییر روند سرمایهگذاری ندارد. این چشم انداز تیره و تار در شرایطی است که طبق گفته های وزیر نفت گفته این صنعت نیازمند سرمایهای معادل 250 میلیارد دلار است.
این میزان سرمایه در شرایطی نیاز است که تحریم ها امکان تامین منابع از خارج از کشور را به شدت سخت کرده است. از طرفی خبری از سرمایه گذاری روس و چین هم نبوده و این دو کشور با وجود تمام وعده های داده شده سرمایه گذاری در این صنعت حیاتی کشور انجام نداده اند.
سیدمهدی حسینی طراح قراردادهای آی پی سی هم در اینباره به بازار می گوید: بیش از 20 سال است که لزوم سرمایه گذاری در صنعت نفت برای توسعه وجود دارد، طی این سال ها از تکنولوژی های جدید عقب افتادیم، برخی کشورهای منطقه پیشرفت هایی داشتند که ما نتوانستیم به آن دست یابیم.
اگر اکنون نیز سرمایه گذاری های هنگفت انجام نشود و ظرفیت سازی صورت نگیرد، ضایعاتی که به آن خواهیم رسید، بسیار زیاد خواهد بود، اینکه نفت و گاز را زیر زمین نگه داریم تا قیمت آن 200 تا 300 دلار شود تفکر غلطی است.
حکمرانی بد انرژی در ایران
کاهش سرمایه گذاری در ایران در شرایطی است که ایران با داشتن جمعیت تحصیلکرده و رتبه دوم ذخایر گاز و رتبه چهارم ذخایر نفتی اثباتشده و نیزاز اقتصادی متنوعی در میان سایر کشورهای نفتی حاشیه خلیجفارس برخوردار است.
اینکه چرا کشور ما با این وضعیت نگران کننده مواجه شده است، اغلب به تحریمهای اقتصادی نسبت داده میشود. در اینکه تحریم ها شرایط سختی را در ایران رقم زده تردیدی نیست اما مساله اینجاست که عمده مشکل امروز ما ناشی از از حکمرانی اقتصادی ناکارآمد بوده است
کامران ندری اقتصاد دان در اینباره به بازار می گوید: اینکه چرا کشور ما با این وضعیت نگران کننده مواجه شده است، اغلب به تحریمهای اقتصادی نسبت داده میشود. در اینکه تحریم ها شرایط سختی را در ایران رقم زده تردیدی نیست اما مساله اینجاست که عمده مشکل امروز ما ناشی از از حکمرانی اقتصادی ناکارآمد بوده است.
او با اشاره به کاهش تمایل به سرمایه گذاری در ایران، می گوید: همواره گفته میشود که سرمایه ترسو بوده و از هرگونه عدم قطعیت فراری است. بدیهی است که سرمایه گذار ترجیح می دهد سرمایه خود را به جایی ببرد که از ثبات بالایی برخوردار بوده و ریسک های احتمالی کمتری متوجه اوست.
این عضو پژوهشکده پولی و مالی با اشاره به اینکه بخش ساختوساز کشورهای همسایه همانند ترکیه و دوبی، یکی از مقاصد عمده سرمایههای خروجی از ایران بوده، ادامه داد: بر اساس دادههای مرکز آمار ترکیه، روسها و ایرانیان در سالهای اخیر رکورددار خرید ملک در این کشور بودهاند. این آمارها نشان می دهد که نه تنها ما در جذب سرمایه های خارجی ناکام بودیم بلکه در حفظ سرمایه های داخلی هم نتوانسته ایم عملکرد خوبی داشته باشیم.
نفت چقدر سرمایه می خواهد؟
این آمار نگران کننده در شرایطی اعلام شده که کشور به دلیل ناترازی شدید انرژی به شدت نیازمند سرمایه گذاری در صنعت، نفت، گاز و انرژی است. احمد رجبی، مدیر برنامهریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران، در 22 دی 1402 و در نخستین گردهمایی تخصصی و هماندیشی مدیران برنامهریزی شرکت ملی نفت ایران که در مشهد برگزار شده بود، اعلام کرد که «حدود 275 میلیارد دلار سرمایه برای حفظ و نگهداشت تولید نفت خام و گاز از سال 1403 تا افق سال 1420 نیاز است».
او توضیح داد: «برای دستیابی به تولید روزانه 5.5 میلیون بشکه نفت در افق 1410 و استمرار و نگهداشت تولید تا سال 1420 با مجموع سرمایهگذاری حدود 150 میلیارد دلار برنامهریزی شده است؛ همچنین برای دستیابی به تولید 1.5 میلیارد مترمکعب گاز خام در افق 1410 و نگهداشت تولید تا سال 1420 با مجموع سرمایهگذاری حدود 125 میلیارد دلار برنامهریزی شده است.
همچنین پیشبینی میشود با سرمایهگذاری حدود 600 میلیون دلار تا پایان سال 1402، تولید نفت به سهمیلیونو 600 هزار بشکه در روز برسد و با سرمایهگذاری حدود سه میلیارد دلار تا پایان سال 1403 به حدود چهار میلیون بشکه در روز خواهد رسید».
این ارقام کلان برای سرمایهگذاری در صنایع نفت و گاز در شرایطی مطرح میشود که دولت پیشازاین بارها از امضای تفاهمنامههای 40 میلیارددلاری با گازپروم روسیه خبر داده و گفته بود چینیها هم راغب به سرمایهگذاری در نفت و گاز کشور هستند؛ اما گازپروم روسیه نیامد و چین ترجیح داد سرمایه خود را به نفت و گاز کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس ببرد.
در این شرایط دولت میگوید که منتظر رفع تحریم نمانده است و سرمایهگذاری در صنعت نفت و گاز را با پیمانکاران و منابع داخلی پیش میبرد. به همین دلیل بود که در آخرین روزهای سال 1402 وزارت نفت خبر داد که قرارگاه خاتمالانبیا، مپنا و چند شرکت دیگر مجموعا به ارزش 20 میلیارد دلار در پارس جنوبی سرمایهگذاری کردهاند.
یک هفته بعد از امضای قرارداد گازی 20 میلیارددلاری دولت ابراهیم رئیسی با شرکتهای داخلی، وزارت نفت اعلام کرد که قراردادهایی به ارزش 13 میلیارد دلار با شرکتهای داخلی برای توسعه شش میدان نفتی امضا میکند تا تولید روزانه نفت را 350 هزار بشکه افزایش دهد.
تناقض گویی در آمار نفتی
حالا شاید این سوال پیش آید که سهم نفت از جذب سرمایه ها در کشور چقدر بوده است. متاسفانه پاسخ روشن و شفافی در این خصوص ارائه نشده و حتی شاهد تناقض گویی هایی در این حوزه هستیم. اینهمان نکته ای است که فرشاد مومنی هم بدان اشاره دارد.
آقای سخنگو در هشتم اسفند 1402 رقم سرمایهگذاری خارجی در بخش نفت را حدود 4.8 میلیارد دلار اعلام کرد و گفت از این نظر بخش نفت نسبت به دیگر بخشهایی که جذب سرمایهگذاری خارجی کردند شاگرد اول بوده است! اما در 14 فروردین 1403 میگوید سهم بخش نفت از کل سرمایه خارجی جذب شده یک و نیم درصد است! اگر این 1.5 درصد درست باشد به معنی این است که کل سرمایه خارجی جذب شده در بخش نفت حدود 82 میلیون دلار است یعنی زیر 100 میلیون دلار بوده است.
او گفته که آقای سخنگو در هشتم اسفند 1402 رقم سرمایهگذاری خارجی در بخش نفت را حدود 4.8 میلیارد دلار اعلام کرد و گفت از این نظر بخش نفت نسبت به دیگر بخشهایی که جذب سرمایهگذاری خارجی کردند شاگرد اول بوده است! اما در 14 فروردین 1403 میگوید سهم بخش نفت از کل سرمایه خارجی جذب شده یک و نیم درصد است! اگر این 1.5 درصد درست باشد به معنی این است که کل سرمایه خارجی جذب شده در بخش نفت حدود 82 میلیون دلار است یعنی زیر 100 میلیون دلار؟ فاصله زمانی این دو اظهار نظر را مقابل چشم خود بیاورید!
رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد یادآور شد: سال گذشته وزیر نفت اعلام کرد ما فقط با روسها حدود 40 میلیارد دلار قرارداد برای سرمایهگذاری در بخش نفت بستهایم! طول و عرض و ابعاد تناقضها را ببینید، اما آقای سخنگو در سخنرانی 14 فروردین عنوان کرده است که جایگاه روسیه در میان سه سرمایهگذار اصلی خارجی در ایران نیز قرار ندارد.
پرواز سرمایه
البته وضعیت نگران کننده سرمای گذاری تنها محدود به صنعت نفت نیست. جالب است که بدانید آمارهای اعلامی از طرف بانک مرکزی نشان میدهد کل تشکیل سرمایه ناخالص از524 هزار میلیارد تومان در سال 1390 به رقم 274 هزار میلیارد تومان در سال 1401 کاهش یافته است. به بیان دیگر، در یک بازه تقریباً 10ساله، مقدار مطلق تشکیل سرمایه ناخالص (به قیمت ثابت) در ایران تقریباً نصف شده است.
از طرفی آمارهای موجود نیز از خروج سرمایه از ایران خبر می دهد. بر اساس آمار بانک مرکزی از تراز پرداختهای کشور، خالص حساب سرمایه ایران در سال 1401 نزدیک به 15 میلیارد دلار منفی بوده است که میتوان آن را با اغماض به عنوان «پرواز سرمایه» در نظر گرفت.
روند سرمایهگذاری ناکافی در ایران در دهه گذشته به سرمایههای فیزیکی خلاصه نشده و استهلاک شدید سرمایههای انسانی و طبیعی را نیز شامل میشود. بانک جهانی (2019) تخمین میزند که «فرار مغزها»، یعنی خروج سرمایههای ارزشمند انسانی از کشور، سالانه هزینهای حدود 50 میلیارد دلار را بر اقتصاد ایران تحمیل میکند.
-
جمعه ۳۱ فروردين ۱۴۰۳ - ۱۵:۰۰:۳۵
-
۱۷ بازديد
-
-
بازار آریا
لینک کوتاه:
https://www.bazarearya.ir/Fa/News/1150738/