بزرگنمايي:

بازار آریا - اعتماد /در حالی که دفتر بازرسی ریاست‌جمهوری در اطلاعیه‌ای گفته: «ریشه تخلف و فساد ارزی یک شرکت مطرح در زمینه واردات چای به سال 1398 بازمی‌گردد» " اعتماد" به جزئیات تازه‌ای دست پیدا کرده که نشان می‌دهد بخش بزرگی از تخلف گروه «دبش» در همین دو سال گذشته و با مشارکت شبکه وسیعی از مدیران شاغل در وزارت جهاد کشاورزی و سازمان توسعه تجارت صورت گرفته است.
یک روز پس از افشای فساد نجومی در حوزه واردات چای توسط گروه کشت و صنعت «دبش»، افکار عمومی تحت‌تاثیر اتفاقات صورت‌گرفته به دنبال پاسخ به این سوال است که چنین فسادی چگونه در حجمی گسترده رخ داده و چه برخوردی با بازیگران این ویژه‌خواری گسترده شده است؟
به گزارش اعتماد، در حالی که دفتر بازرسی ریاست‌جمهوری در اطلاعیه‌ای گفته است: «ریشه تخلف و فساد ارزی یک شرکت مطرح در زمینه واردات چای به سال 1398 بازمی‌گردد» خبرنگار اعتماد به جزییات تازه‌ای از این رانت‌خواری گسترده دست پیدا کرده که حتی خلاف این موضوع را نیز اثبات می‌کند و نشان می‌دهد که بخش بزرگی از تخلف گروه «دبش» در همین دو سال گذشته و با مشارکت شبکه وسیعی از مدیران شاغل در وزارت جهاد کشاورزی و سازمان توسعه تجارت صورت گرفته است.
از کجا شروع شد؟

چیزی حدود 80 تا 100 هزار تن به‌طور سالانه در ایران، ‌چای مصرف می‌شود. در حالی که میزان تولید داخلی چای ایرانی حدود 30 هزار تن است و مابقی آن از طریق واردات تامین می‌شود. برای واردات چای نیاز به ارز است و بانک مرکزی برای تخصیص ارز، 131 شرکت را به عنوان واردکننده چای به کشور به رسمیت می‌شناسد. اطلاعات خبرنگار اعتماد حاکی از آن است که از سال 1397 تا 1401 بیشترین میزان ارز دریافت‌شده برای واردات چای به 4 شرکت دبش سبزگستر، نیکوفراز، آسان تولید و یکتا اختصاص پیدا کرده که هر 4 شرکت متعلق به برند تجاری «دبش» بوده و ‌در بازار چای ایران فعالند.
چنانکه از یک میلیارد و 800 میلیون دلار ارز اختصاص‌یافته به واردات چای، یک میلیارد و 400 میلیون دلار آن در فرآیندی کاملا مبهم و رانتی به این 4 شرکت رسیده است.
بیش برآورد سه برابری نیاز به واردات!
سرانه مصرف چای در ایران 1.5 کیلوگرم در نظر گرفته می‌شود. اما مدیران چای «دبش» ‌با بیش برآوردی که در حوزه مصرف ارایه کرده‌اند؛ سرانه مصرف را تا 4 کیلوگرم بالا برده و برای واردات چای مجوز گرفته‌اند. با توجه به میانگین 5.5 دلاری هر کیلو چای وارداتی، با رقم یک میلیارد و 400 میلیون دلاری ارز دریافتی برای واردات چای می‌شد چیزی حدود 250 هزار تن چای وارد کرد. در واقع، نیاز 3 سال کشور با چنین رقمی قابل برطرف شدن بوده است.
این در حالی است که در زمان وقوع این ویژه‌خواری، شرکت بازرگانی دولتی میلیون‌ها تن واردات نهاده‌های دامی، کالای اساسی و انواع خوراکی‌ها و داروها را در دستور کار داشته که به دلیل نبود ارز یا عدم تخصیص آن، در بنادر رسوب کرده یا فاسد شدند. گزارش‌های زیادی در این باره نیز منتشر شده که موضوع این گزارش نیست.
عملکرد چای «دبش» در دولت فعلی
گروه کشت و صنعت «دبش» در جریان واردات چای، کاغذ مورد استفاده در چای کیسه‌ای و انواع ماشین‌آلات مورد نیاز، از سال 94 تا پایان 1401 بالغ بر 3 میلیارد و 290 میلیون دلار ارز با نرخ ترجیحی (سامانه نیما) دریافت کرده است. اما نکته جالب اینکه برخلاف ادعای رسانه‌های حامی دولت، 80 درصد از این پول، در سال‌های 1400 و 1401 توسط «دبش» دریافت شده است. چیزی حدود 2میلیارد و 800 میلیون دلار آن در همین دولت فعلی اختصاص یافته است. در مقابل، این شرکت متعهد بوده که سال 1400 بالغ بر 180هزار تن چای وارد کند که چیزی حدود 75 هزار تن چای وارد کرده است. ضمن اینکه مطابق قانون، ارز دریافتی با نرخ نیمایی در فرآیند واردات و صادرات، باید به کشور بازگردد. اما اطلاعات ما نشان می‌دهد که این شرکت فقط 650 میلیون دلار رفع تعهد ارزی انجام داده است. عدم رفع تعهد ارزی به نوعی «قاچاق» ارز و یک جرم بزرگ محسوب می‌شود که البته در یکی، دو سال گذشته هیچ واکنشی در این باره دیده نشده است. خبرنگار اعتماد کسب اطلاع کرده که 4 شرکت یاد شده برای رفع تعهد ارزی خود همواره دست به مکانیسم «استمهال» زده‌اند و به این شیوه، بدهی نجومی خود را «عقب» انداخته‌اند. ضمن اینکه یک منبع مطلع در سازمان بازرسی به «اعتماد» گفته است که «این شرکت همین هفته پیش هم یک ثبت سفارش جدید برای واردات انجام داده است!»
در سال 1401، کارگروهی به نام «نظارت بر تخصیص ارز» در سازمان توسعه تجارت مصوب می‌کند که با توجه به کمبود ارز، واردات 58 قلم کالا به اندازه میانگین واردات این کالاها در دو سال گذشته باشد. یعنی اگر در دو سال 1400 و 1399 به میزان 50 هزار تن چای وارد شده بود؛ مصوبه این کارگروه دولت را ملزم می‌کرد که میزان واردات چای در سال 1401 را به 25 هزار تن کاهش دهد. اما اطلاعات خبرنگار اعتماد نشان می‌دهد که با پیگیری شدید وزارت جهاد کشاورزی و شخصی به نام «ع» در یکی از معاونت‌های آن، ‌این مصوبه به نوعی «وتو» شده و کالایی به نام چای از مصوبه سازمان توسعه تجارت، مستثنی شده و به نوعی زمینه رانت‌خواری فراهم شده است. این معاونت وزارت جهاد کشاورزی، پیش از این نیز و در آغاز به کار دولت سیزدهم رانت بزرگی را در اختیار شرکتی به نام «آریا تجارت سهیل» قرار داده بود. پای یک معاون وزیر به نام «ک» و یک مدیرکل به نام «الف» نیز در آن ماجرا باز شده بود که گفته می‌شود فروش 13 میلیون تن کالای اساسی و نهاده‌های دام و طیور را طی فرآیندی مبهم و مشکوک به شرکت «آریا تجارت سهیل» واگذار کرده و در قبال آن و برای تضمین حسن اجرای کار یک برگ چک دریافت کرده بودند که با ورود بازرسی ریاست‌ جمهوری و البته سازمان بازرسی این همکاری لغو شد.
سکوت وزارت جهاد کشاورزی و سازمان توسعه تجارت
با رانت و انحصار بزرگی که برای مجموعه دبش سبزگستر و 3 شرکت زیرمجموعه دیگر آن ایجاد شده، 127 شرکت دیگر فعال در حوزه واردات چای به ‌شدت متضرر شده‌اند. این در حالی است که در یکی، دو سال گذشته، از طرف سازمان چای که زیر نظر مستقیم وزارت جهاد کشاورزی فعالیت می‌کند، صدایی در نیامده و اعتراضی هم به این موضوع نشده است. هرچند با ورود قوه قضاییه و البته سازمان بازرسی و دیگر نهادهای امنیتی به این پرونده، حالا دفتر بازرسی ریاست ‌جمهوری نیز به دنبال «سند» زدن افشای این فساد به نام خود بوده است اما پیش از هر چیز به نظر می‌رسد که شفاف‌سازی و موضع صریح وزارتخانه‌های صنعت، معدن و تجارت و البته کشاورزی در کنار انتشار عمومی و بدون سانسور میزان ارز تخصیص یافته و اتهامات اصلی گروه یاد شده قدم اول در این راستا محسوب می‌شود.